Dat de felbesproken Canon van Vlaanderen er komt, is zeker. Vraag is welke rol de erfgoedsector kan opnemen in het bekendmaken van en het reflecteren over de canon, en hoe we het onderwijs daarbij kunnen ondersteunen. Discussieer mee tijdens het Groot Onderhoud.

Vlaanderen haalt (deels ook) de mosterd in Nederland. Zo was de Canon van Nederland in de eerste plaats bedoeld voor het onderwijs. Hij werd in 2006 opgesteld vanuit de vaststelling dat het pover gesteld was met de historische kennis van de Nederlandse bevolking in het algemeen en de kinderen in het bijzonder. Zeker van de vaderlandse geschiedenis hadden heel wat kinderen weinig tot geen kaas gegeten. De Canon van Nederland is dan ook expliciet uitgewerkt als didactisch concept voor gebruik in het basisonderwijs en de onderbouw van het voortgezet onderwijs. U kon er meer over lezen in het themadossier over identiteit in het decembernummer 2020 van faro | tijdschrift over cultureel erfgoed.

‘Alles gaat voorbij’

Mogelijks wordt de soep in Vlaanderen niet zo heet gegeten. Volgens Karel Van Nieuwenhuyse, hoofddocent geschiedenis KU Leuven en voorzitter van de Vlaamse vereniging voor leraren geschiedenis, is het met de historische kennis van de Vlaamse jongeren niet zo erg gesteld als in Nederland. Bovendien bestaan er al degelijke eindtermen die voldoende bepalen wat onze jongeren moeten kennen en kunnen met betrekking tot het verleden.

Desalniettemin zet de voorzitter van de Vlaamse Canoncommissie de Canon van Vlaanderen primair in de markt als kennisinstrument: “De gedachte om een canon te ontwikkelen met als doel gedeelde historische kennis, lijkt mij nuttig. Betere kennis van het verleden is altijd wenselijk, omdat het verleden altijd inwerkt op het heden. De Vlaamse socioloog Luc Huyse heeft dat mooi gezegd: ‘alles gaat voorbij, behalve het verleden’.” Dat ook ‘onze’ canon op een of andere manier zijn weg zal vinden naar het onderwijs, misschien niet zozeer als leidraad maar eerder als hulpbron of educatieve tool, staat buiten kijf.      

Venstertentoonstelling

In het zog van de eerste versie van de Canon van Nederland (in 2020 werd een herziene versie voorgesteld) werd in 2017 een permanente canontentoonstelling geopend in het Nederlands Openluchtmuseum te Arnhem. Volgens hun website “vertelt de tentoonstelling via spectaculaire 'filmsets' die in elkaar overlopen verhalen uit de canon verdeeld over 10 achtereenvolgende tijdvakken. Je staat oog in oog met historische personages uit elk tijdvak. Je leert hen en hun wereld kennen via spellen, animaties en films. En uiteraard via hun voorwerpen als het overgeleverde bewijsmateriaal voor hun verhalen.”

Daarnaast is er nog een filmzaal waar het ontstaan van Nederland, de bevolking, het klimaat en de geografie aan bod komen en een zaal waar de bezoeker zijn kennis kan testen. Kortom, alles staat er in het teken van het verwerven van kennis over de canon en dus ook over Nederland en zijn plaats in de wereld.

Omdat Arnhem niet voor elke Nederlandse school bij de deur is en om de canon en het leren erover op meerdere plaatsen in het land aan bod te laten komen, creëerde men in Nederland een netwerk van zogenaamde Canonmusea. In deze musea, maar ook archieven doen er aan mee, “sta je oog in oog met topstukken die de hoogte- en dieptepunten uit de Nederlandse geschiedenis laten zien. De collectiestukken sluiten aan bij de vensters van de canon en belichten uiteenlopende verhalen uit de Nederlandse geschiedenis.” In die zin helpt een breder deel van het cultureel-erfgoedveld in Nederland mee aan het verspreiden en/of bekendmaken van de vaderlandse canon.

Tegelijkertijd kunnen ze deze canon gebruiken als promotie-instrument om extra publiek naar hun instelling te lokken.

Denkt en discussieert u mee?

Tijdens het Groot Onderhoud 2021 willen we hier dieper op ingaan. In de sessie ‘Wat met de canon van Vlaanderen?’ kijken we eerst met Hubert Slings (Stichting entoen.nu / wetenschappelijk medewerker bij het Nederlands Openluchtmuseum) naar Nederland. Hoe succesvol was en is de Canon van Nederland? Wat waren de eventuele obstakels daar? Hoe verliep de samenwerking met het onderwijs en met het erfgoedveld? Waar vonden beide elkaar? Wat kunnen we leren? Vervolgens bespreekt Wim Heylen (secretaris van de Vlaamse Canoncommissie en leerkracht geschiedenis) enkele onderwijskansen die een Vlaamse Canon kan bieden. Daarna is er ruimte voor vragen en gesprek. Niet over de zin (of onzin) van een canon, wel over het gemeenschappelijke potentieel van de Canon van Vlaanderen voor de erfgoedsector en het onderwijs.

Bent u benieuwd, maar bent u nog niet ingeschreven voor dit jaarlijkse ontmoetingsmoment voor het erfgoedveld? Lees dan hier het volledige programma en meld u zeker tijdig aan! Opgelet: de inschrijvingen sluiten op maandag 15 november.

Foto: Gent, Groot Kanon. Michielverbeek via Wikimedia Commons, CC BY-SA 4.0