In 2020 startte het Resilient Storage project. Het doel? Het optimaliseren van de klimaatbeheersing in kleine musea.

U kon er ook al over lezen in faro | tijdschrift over cultureel erfgoed, en meer bepaald in het recente themadossier over het duurzaam binnenklimaat. Het doel is om, zoals gezegd, bestaande klimaatinstallaties met eenvoudige ingrepen aan te passen aan de nieuwe klimaatrichtlijnen. Die zijn beter afgestemd op de werkelijke collectienoden. Bijkomend voordeel is dat daarbij ook zoveel mogelijk energie wordt bespaard. 

Het project wordt uitgevoerd door Estelle De Bruyn en Annelies Cosaert (respectievelijk hoofd van en wetenschappelijk medewerkster van de cel duurzaamheid in het Koninklijk Instituut voor het Kunstpatrimonium), in samenwerking met Geert Bauwens, dr. ir. arch. KU Leuven, Afdeling Bouwfysica. FARO en Musées et Société en Wallonie werken mee als kennispartners, ICOM België Vlaanderen en ICOM Belgique Wallonie-Bruxelles als disseminatiepartners. 

Stand van zaken onderzoek

Het FeliXart Museum, een museum in Drogenbos, huist in een gebouw uit 1996 met een grotendeels open constructie. Hier is het de uitdaging om aanpassingen uit te voeren met de bestaande klimaatinstallatie. Die bestaat voor het hele gebouw uit een luchtgroep. Dit brengt beperkingen met zich mee, gezien het klimaat in de depots (ondergronds) helemaal anders reageert dan bijvoorbeeld het klimaat onder het dak (opwarming door de zon). Maar door het aanbrengen van een toestel dat het debiet van de geconditioneerde lucht controleert, blijft het klimaat voldoen aan de richtlijnen en wordt er tegelijk energie bespaard. 

Het Belgisch Stripcentrum − ook beter bekend als 'het Stripmuseum' is gehuisvest in een schitterend voormalig textielwarenhuis, ontworpen door Victor Horta. Het gebouw wordt bekroond door een grote glazen constructie, waardoor het buitenklimaat veel invloed heeft. De temperatuur kan door het invallend zonlicht vrij hoog oplopen. De tentoongestelde objecten worden grotendeels in vitrines bewaard, waardoor ze minder lijden onder de klimaatschommelingen. Er zijn ook twee depots waar originele tekeningen in ladekasten worden bewaard. Aangezien papier hygroscopisch is, vangt het vaak zelf de fluctuaties in de relatieve vochtigheid op, waardoor het zelf het klimaat stabiliseert.

Maar dat willen we niet: we willen net dat het papier kan 'relaxen', vandaar dat er deze zomer calciumsilicaatplaten zullen worden aangebracht in de twee kleine ruimtes. Calciumsilicaat is zeer poreus en reageert daarom sneller dan papier op fluctuaties in de relatieve vochtigheid, en zal de 'werking' van het papier overnemen. 

Vooruitblik

Het onderzoek wordt eind 2022 afgerond en in de tussentijd bereiden we samen met de partners een studiedag voor die zal plaatsvinden in het voorjaar van 2023. Er komt mogelijks een samenwerking met het Image Permanence Institute om de handleiding naar het Nederlands en het Frans te vertalen. Dit maakt het onderzoek nuttig en waardevol voor het hele cultureel-erfgoedveld. 

Resilient Storage wordt gesubsidieerd door het departement Cultuur, Jeugd en Media, Urban Brussels en de Fédération Wallonie Bruxelles. De handleiding door het Image Permanence Institute: IPI’s Guide to Sustainable Preservation Practices for managing storage environments (version 2.0, New York, 2012) dient hierbij als inspiratiebron.