Erfgoed als sleutel tot universele waarden?

Foto: Alden Biesen. Paul Hermans via Wikimedia Commons, CC BY 4.0

Gedurende een volle februariweek verzamelden erfgoedwerkers uit diverse Europese landen (en het Verenigd Koninkrijk) in Alden Biesen. Het doel? Samen een cursus ontwikkelen over 'erfgoedinterpretatie', gericht op erfgoedactoren in Europa.

Voor alle duidelijkheid: heritage interpretation gaat over het talent om erfgoed te verbinden met 'waarden' die bezoekers echt raken, met hùn leefwereld. In Europees perspectief wordt ervoor gekozen om gedeelde Europese waarden boven de radar te brengen, zoals sociale gelijkheid, gezondheid, familie, vriendschap, respect voor mensenrechten, recht op educatie … en zoals die ook terugkomen in de Duurzame Ontwikkelingsdoelstellingen (SDG’s). Het gedeelde verleden en het erfgoed van en in Europa bieden daartoe een uitstekend vertrekpunt maar komen soms nog onvoldoende aan bod.

Het is dus de kunst om als erfgoedbemiddelaar bezoekers een sleutel te bieden om het erfgoed te benaderen vanuit hun eigen context, maar ook vanuit verschillende perspectieven, zodat er daardoor een beter begrip voor elkaars visie kan ontstaan. Dit proces van 'meaning-making' en 'beleving' van erfgoed bevordert sociale inclusie en respect voor de 'andere' en de omgeving.

Maar hoe gebeurt dat concreet in de erfgoedpraktijk? De methodiek interpretatieve planning zoekt naar antwoorden.

Het uitgangspunt is participatie. Dat is zeker in Vlaanderen niet nieuw, maar de methodiek van interpretatieve planning kiest consequent voor een hogere trap op de participatieladder: cocreatie. Het voorbeeld van Nina Simon speelt in Vlaanderen een inspirerende rol. Erfgoed krijgt een meer diepgaande betekenis wanneer men een actieve verbinding kan maken met de leefwereld van de lokale gemeenschappen. Ook dat is niet nieuw. De kaderconventie van Faro (2005) heeft de cultureel-erfgoedgemeenschap als actor voorgoed geïntroduceerd.

De cursus in ontwikkeling onderzoekt welke methodieken het meest effectief gebruikt kunnen worden om erfgoedgebruikers (bezoekers, participanten, verenigingen) uit te nodigen om mee te denken naar diepere betekenislagen. Het narratief wordt dus niet alleen (cultuur)historisch, maar evengoed sociaal of economisch. Belangrijkst is dat het in voldoende mate effectief aanknoopt bij de belangen van de lokale gemeenschap. Het belang kan divers zijn, maar de gemeenschap moet het gevoel krijgen dat ze daadwerkelijk welkom is en inspraak heeft (geen windowdressing).

De cursus is in ontwikkeling en exploreert onder meer ook concreet toepasbare werkvormen en methodieken. FARO volgt het voor u mee op en komt er later dus nog op terug.

Meer lezen?

L. Brochu, Interpretive Planning: The 5-M Model for Successful Planning Projects. 2nd ed., InterpPress, 2014.
S. H. Ham, Interpretation? Making a difference on purpose. Fulcrum Publishing, 2013.
N. Simon, The Participatory Museum. Museum, 2010 en The Art of Relevance, 2016. Beide boeken zijn aanwezig in de FARO-bibliotheek.