Sinds 2010 staat Aalst Carnaval op de Representatieve lijst van het immaterieel cultureel erfgoed van de mensheid van UNESCO. Maar niet langer, als het afhangt van Aalst én UNESCO.

'Racistische en antisemitische' voorstellingen tijdens Aalst Carnaval leiden tot kritiek

Aalst Carnaval kwam dit jaar in een storm van kritiek terecht nadat afgelopen maart de carnavalsgroep De Vismooil'n karikaturale afbeeldingen van orthodoxe joden, inclusief haakneuzen en zakken geld, had ingezet om hun sabbatjaar te verbeelden. Dat een andere groep zich verkleedde als leden van de Ku Klux Klan kon evenmin op enige goedkeuring rekenen. UNESCO tilde zwaar aan deze passages en veroordeelde de "racistische en antisemitische voorstellingen" op Aalst Carnaval streng.

Het was niet de eerste keer dat bepaalde verkleedpartijen tijdens het carnavalsgebeuren in minder goede aarde vielen bij de internationale organisatie. In 2013 vormde N-VA het mikpunt van spot: omgedoopt tot SS-VA liepen carnavalisten in SS-uniformen rond. UNESCO trok in een persbericht fel van leer tegen wat zij zagen als een banalisering van de Holocaust.

... en een verwijdering van de Representatieve Lijst

Afgelopen september kreeg burgemeester Christoph D'Haese de kans om de satirische geest van Aalst Carnaval uit de doeken te doen in het hoofdkwartier van UNESCO in Parijs. Dat zette niet veel zoden aan de dijk. Het is immers aan het Intergouvernementeel Comité om te beslissen over het al dan niet schrappen van Aalst Carnaval van de Representatieve Lijst. Aan deze lijst hangen voor de goede orde geen subsidies vast. Wel draagt een erkenning door UNESCO bij tot het prestige van een immaterieel erfgoedpraktijk en wordt ze vaak dankbaar uitgespeeld voor toeristische en marketingdoeleinden.

Van 9 tot en met 14 december vindt in Bogotá, Colombia het overleg plaats van het Intergouvernementeel Comité. Dit is het uitvoerend orgaan van de Conventie voor het borgen van immaterieel cultureel erfgoed, dat bestaat uit 24 landen die de conventie geratificeerd hebben. Het comité beslist o.a. over welke praktijken op de verschillende lijsten van de conventie worden ingeschreven. Dit comité zal zich buigen over de vraag of Aalst Carnaval al dan niet geschrapt moet worden. In niet mis te verstane bewoordingen beargumenteert UNESCO dat de invulling van Aalst Carnaval niet langer strookt met de principes van de conventie, zoals het wederzijdse respect tussen gemeenschappen. Ook wordt er geoordeeld dat de geloofwaardigheid van UNESCO zelf op de helling staat, doordat Aalst Carnaval racistische, antisemitische en xenofobe representaties toelaat. Met als conclusie dat er voor Aalst Carnaval geen plaats meer is op de Representatieve Lijst.

Het stadsbestuur van Aalst wacht de samenkomst van het Comité niet af en richt een schrijven naar UNESCO, met de mededeling afstand te doen van de erkenning en de vraag om geschrapt te worden van de Lijst. Op die manier wil de stad de eer aan zichzelf houden. Een beslissing waar overigens niet iedereen in Aalst zich in kan vinden. Er gaan stemmen op die vinden dat het stadsbestuur meer had moeten vechten om de UNESCO-erkenning. Interessant is het standpunt van Aalstenaar en carnavalist Jan Louies, die aangeeft dat Aalst Carnaval wel degelijk zelfregulerend werkt en dat niet alles kan of mag. Tot in de jaren 1960 was er een reglement dat stipuleerde dat verkleden als geestelijke of militair uit den boze was. Ook naakt vieren, mag niet.

Een blijvende discussie

Het moge evenwel duidelijk zijn dat het einde van de discussie (nog) niet in zicht is. Tijdens de sessie 'Immaterieel cultureel erfgoed: de controverse nooit voorbij?' van het afgelopen Groot Onderhoud debatteerden we over hoe we als erfgoedwerkers om kunnen gaan met maatschappelijke discussies over (immaterieel) erfgoed. We wisselden zowel ervaringen en tips uit als vragen en bezorgdheden.

Het verslag van de volledige dag kan u binnenkort raadplegen op deze website, maar ook hier is het laatste woord nog niet gevallen. Samen met partners in het veld houdt FARO de vinger aan de pols en exploreren we samen met u hoe we een meerstemmige maatschappij verder vorm kunnen geven.

Bron:

• 'Barbertje moest hangen', De Standaard, 2 december 2019.
• 'De burgemeester had moeten vechten voor ons Unesco-label’, De Standaard, 2 december 2019.
• Fourteenth session of the Committee, UNESCO-website

Leestip!

Werelderfgoed, immaterieel erfgoed ... wat is het nu? Net zoals een aantal jaren geleden zorgen deze begrippen ook nu weer voor verwarring in de media. Toenmalig FARO-directeur Marc Jacobs schreef er in 2013 een blogbericht over dat nog steeds actueel en relevant blijkt.

Foto: Aalst Carnaval. Anndegeest via Wikimedia Commons, CC BY-SA 3.0