“Hoe gaan we samen aan de slag met het verleden?”
Geschiedenis leeft, en is een onophoudelijk proces van betekenisgeving. Een tijdelijke kijk op het verleden, gekneed door onderzoek en voortschrijdend wetenschappelijk inzicht. Maar ook, en vooral: door de dynamiek in de maatschappij. Geschiedenis wordt constant herschreven, geïnterpreteerd, en opnieuw geïnterpreteerd.
Hoe geven we vandaag betekenis aan het verleden?
Er kwamen antwoorden uit politieke hoek: de Brusselse staatssecretaris voor Stedenbouw Pascal Smet riep een commissie in het leven en de Vlaamse minister van Samenleven Bart Somers bestelde een publicatie. De bedoeling? Steden en gemeenten ondersteunen bij het dekoloniseren van de openbare ruimte. Daarbij is het al snel duidelijk geworden dat er voor dit erfgoed geen one size fits all-‘oplossing’ is. Aandachtig naar elkaar luisteren is de allereerste stap.
En hoe gaan we in de toekomst samen aan de slag?
De gespreksavond op 9 maart was dan ook een uitgestoken hand van en naar de cultureel-erfgoedsector, steden, gemeenten … en álle betrokkenen: burgers, historici, groepen, enzovoort. De bedoeling is om een diversiteit aan stemmen naar boven te halen om de verschillende trajecten over beelden en straatnamen te verrijken.
Omar Ba, historicus en consulent diversiteit en inclusie: "Ik was jarenlang voorstander van verwijdering of van overplaatsing van dergelijke beelden naar een museum. Nu acht ik het beter om de standbeelden te laten staan en er een tegenbeeld bij te zetten. Dit tegenbeeld komt tot stand in dialoog met mensen uit het betrokken land en dient om collectieve reflectie te stimuleren. Maar ook om collectief herstel te realiseren, dit tegenbeeld is immers een erkenning van de pijn van velen."
“Laat ons standbeelden plaatsen van mensen of gebeurtenissen waar we allemaal trots op kunnen zijn. Idealiter zijn deze het resultaat van een cocreatief traject, van een lokale dialoog tussen inwoners”, aldus Nyanchama Okemwa, medewerker bij Hand in Hand tegen Racisme.
Stephanie Collingwoode Williams, antropoloog en sociaal werker, wees erop dat het weghalen van standbeelden of het veranderen van straatnamen onze geschiedenis niet wist, want die leeft immers door in ons allemaal.”
Mathieu Charles, theatermaker en performance artist, trad haar bij: “Dit is een heel gevoelig onderwerp. Wanneer de standbeelden en straatnamen in vraag worden gesteld, komen er onmiddellijk reacties dat de invraagstellers de westerse wereld willen ondermijnen, of dat het een strategie is om België om te volken. Daar gaat het niet over. De idee is wél om in dialoog te treden hierover en nuance in het dominante narratief aan te brengen.”
U staat er niet alleen voor
Het laatste woord over beladen (koloniale) standbeelden en straatnamen is nog lang niet gevallen. Is er in uw gemeente of stad zo’n koloniale verwijzing die reeds langer voer voor discussie is en waar een aanpak zich opdringt? Leidde deze verwijzing nog niet tot debat maar wil u hier proactief en constructief mee aan de slag? Of hebt u gewoon interesse in hoe u lokaal zo’n beladen thema kunt aanpakken? Schrijf u dan in voor het webinar Waarom en hoe omgaan met beladen koloniale verwijzingen in de publieke ruimte? op maandagvoormiddag 22 maart, een co-organisatie van het Agentschap Integratie en Inburgering, FARO en het Agentschap Binnenlands Bestuur.
Bent u op zoek naar lectuur over het onderwerp? Dan is het dossier Hoe omgaan met gecontesteerde straatnamen en standbeelden? op de Erfgoedwijzer warm aanbevolen. Hier krijgt u antwoord op de volgende vragen:
Een ding is duidelijk: eenduidige antwoorden op bovenstaande vragen bestaan niet. Iedere verwijzing vraagt om maatwerk, in dialoog met zoveel mogelijk betrokkenen.
Foto:
- Jacques De Lalaing, Monument voor Camille Coquilhat, 1893, brons, Collectie Kunst in de Stad. Locatie: Albertpark, Antwerpen. Fotografie: Kristien Daem.
- Een buste van Leopold II wordt verwijderd uit Zuidpark in Gent © Stad Gent
