Kan erfgoededucatie een plaats veroveren in elk schoolvak?
Creativiteit is geen alleenrecht van enkele schoolvakken, ook al sorteerde men wel vaak dat effect door vakken als muzische vorming en plastische opvoeding te plaatsen tegenover andere, zogenaamd (louter) cognitieve vakken. FARO breekt graag een lans voor erfgoededucatie in elk schoolvak.
Traditioneel vormt literair en kunsterfgoed een vast onderdeel van vakken als Nederlands en esthetica. In lessen zoals geschiedenis gaat veel aandacht naar de historische en culturele waarde van al deze verhalen en objecten. Maar erfgoed is veel meer dan een verhaal of kunstwerk uit het verleden. Het verdient dan ook zijn plaats in andere vakken die ervoor zorgen dat we met een technische, wetenschappelijke, wiskundige, economische of talige bril naar erfgoed leren kijken (en zo zijn er nog wel meer brillen te bedenken).
De laatste jaren wordt steeds meer gepleit voor een geïntegreerde aanpak, maar de reacties zijn niet altijd even enthousiast. Sommige vakdidactici zullen het wat artificieel vinden of voelen er zich oncomfortabel bij omdat alle cognitieve vaardigheden altijd al heel domeinspecifiek waren/zijn. Anderen bekritiseren deze aanpak omdat het zou leiden tot spielerei waarbij moeilijkere leerinhouden vergeten worden. De discussie hierrond blijft belangrijk, maar dat betekent niet dat we de uitdaging uit de weg moeten gaan. Bij deze inspireren we alle erfgoedmedewerkers graag over hoe ze in heel uiteenlopende vakken toch aan erfgoededucatie kunnen doen. In deze uitwerking zijn we zeker niet volledig, maar hopelijk openen we zo toch de deur naar een meer geïntegreerde aanpak. In eerste instantie leggen we graag de focus op opportuniteiten voor vakken als wiskunde en wetenschappen en voor richtingen als tso en bso.
Een erfgoedklasbak in een tso- of bso-richting
Nog steeds wordt deze doelgroep te weinig aangesproken bij erfgoededucatieprojecten. Nochtans gaat het om een heel dankbare doelgroep. In de praktijkvakken staan materialen als hout, textiel of metaal vaak centraal, waardoor heel wat experten interessante koppelingen kunnen maken met erfgoedonderzoek. Zo zou een houtspecialist kunnen spreken over hoe u de ouderdom van kunstwerken kunt dateren door houtonderzoek. Het Texture museum (Kortrijk) biedt met Puur Texture mooi materiaal aan een tso-richting als Mode en Creatie, zowel voor materiaalonderzoek als voor een marketingvak waarbij de basisprincipes van de kledingindustrie van vroeger en nu kunnen worden vergeleken.
Een erfgoedklasbak in een les wetenschappen
In de lagere school kan een molenaar zeker vertellen over windenergie en wie weet kan een erfgoedexpert ook wel de link leggen naar hoogstaand modern erfgoed rond offshore windenergie? Leerlingen zullen het ook interessant vinden hoe experts een echt kunstwerk kunnen onderscheiden van een vervalsing.
In het secundair onderwijs bieden vakken als chemie, fysica of biologie de kans om nog dieper in te gaan op bepaalde thema’s: met welke technieken kunt u oude pigmenten analyseren? Hoe kunt u schimmels of insecten detecteren om zo schade aan erfgoed te voorkomen? Wat is het gevolg van de voorbije waterschade voor erfgoed en hoe probeert men de schade te beperken? Erfgoededucatie enten op de actualiteit is, zoals u wel merkt, zeker een meerwaarde.
Een koppeling naar onderzoekscompetenties kan hier zeker aanspreken. Hierbij gaan leerlingen zelfstandig aan de slag om iets op te zoeken over schimmels, oude pigmenten en andere probleemstellingen. Als voorbereiding op het hoger onderwijs is het belangrijk dat leerlingen leren om zelf een onderzoeksvraag en een hypothese te formuleren, en daarbij zelfstandig een onderzoeksmethode kunnen uitproberen.
Het GUM biedt tot slot een heel interessant wetenschapspakket voor zowel het lager als het secundair onderwijs. Leerlingen duiken in het hoofd van een wetenschapper en ontdekken dat verbeelding en twijfel daar ook thuishoren. Doordat ze ook de rol van de wetenschapper in de samenleving belichten, hoort deze expertise zeker bij meer vakken dan enkel de wetenschappelijke; ideaal dus voor een vakoverschrijdende aanpak. Vanaf 24 maart gaat het museum de dialoog aan met jongeren over gender en de normen daaromtrent. Zo maakte het GUM al de interessante vertaling van wetenschappelijk erfgoed in de breed-maatschappelijke context: een uitdaging die ook voor vele andere spelers in het veld de moeite kan zijn?
Een erfgoedklasbak in een les wiskunde
Heel wat kunstenaars hebben aandacht voor wiskundige perspectieven in hun creaties. Dat is zichtbaar in zowel het verre verleden als de meer hedendaagse kunst. De Egyptenaren moesten wel beschikken over meetkundige kennis om hun reusachtige piramides te kunnen bouwen. Op deze manier kunnen erfgoedverhalen een startpunt zijn voor boeiende meetkundige toepassingen. Ook het KMKG Brussel heeft oog voor de wiskundige aard van de Egyptische kunst en cultuur en zo werd er al samengewerkt met een Franstalige regentenopleiding wiskunde (onder leiding van leerkracht Michel Delire). Daarbij ging de aandacht naar het berekenen van verhoudingen voor piramides en andere figuratieve representaties.
Ook de Islamitische kunstafdeling van KMKG leende zich al tot een samenwerking met wiskundeleraren als onderdeel van een meetkundecursus gerelateerd aan de transformaties van het vlak. Diezelfde regentenopleiding zag ook wiskundig potentieel bij de afdeling Oceanië. Daar werkte men rond wetenschappelijke instrumenten en aan de hand van replica’s konden leerlingen wiskundige bewerkingen uitvoeren om zichzelf in de ruimte te kunnen lokaliseren of om de hoogte van een object en de afstand tussen waarnemer en object te berekenen.
Het loont de moeite om via de website Erfgoedwijs.be op te volgen welke erfgoedpakketten er al zijn die gelinkt kunnen worden aan een schoolvak zoals wiskunde. U vindt er tal van inspirerende voorbeelden. Zo kunt u wiskunde minder abstract maken met Japanse printtechnieken (een UNESCO-project in samenwerking met campus Comenius in Brussel). Of wat denkt u van de webexpo Vive l’arithmétique die met vele parels toont hoe veelkleurig de vroegmoderne wiskunde was in de tijd van Simon Stevin?
Foto's: NeONBRAND, Jonny Gios en Engin Akyurt via Unsplash.com // Digitale reproductie van een werk van Piet Mondriaan (1926). Wikimedia Commons, publiek domein
