België en onderwijsmusea: een moeilijk parcours

Dit had ook zo zijn implicaties op de wetenschappelijke omgang met ons onderwijsverleden; iets waar prof. Depaepe ons voor wil waarschuwen. Zo bestonden presentaties van bijvoorbeeld een ‘klas van toen’ wel vaker uit een hutsepot aan voorwerpen die dateerden uit heel verschillende periodes. Al te vaak suggereerden deze collecties 'dat het vroeger beter was’. Die nostalgische houding komt onderwijserfgoed niet ten goede.

De boodschap lijkt duidelijk: het is in Vlaanderen niet goed gesteld met de valorisatie van het pedagogisch erfgoed, zeker niet in vergelijking met onze buurlanden. In landen als Frankrijk, Duitsland, Italië en Spanje wordt er immers wel op een wetenschappelijk verantwoorde manier ingezet op dit erfgoed. Prof. Depaepe ondervond in het Onderwijsmuseum in Ieper zelf waarom dat hier niet goed lukt: de stad vond niet dat zij een nationaal museum over onderwijs moest verzorgen. Op die manier werden veel interessante pogingen tot onderzoek en valorisatie van onderwijserfgoed belemmerd door subsidieproblemen die zorgden voor een gebrek aan locaties, personeel enzovoort. 

Hoe het tij keren?  

Moeten we dan onze nostalgische kijk op onderwijserfgoed overboord gooien? Neen, maar er moet ook ruimte zijn voor een wetenschappelijk perspectief. Enkele suggesties:  

• Het belangrijkste advies is dat amateurmedewerkers en academici/onderzoekers meer moeten samenwerken. Zo kunnen ze elkaars expertise versterken, en dat is nodig voor een correcte benadering van onderwijserfgoed. Een heel uitdagende opdracht. 
• Verder benadrukte Marc Depaepe het belang van ooggetuigenverslagen. We moeten nú de oudste generaties interviewen en bevragen over hun onderwijsherinneringen – voor het te laat is. Zoals eerder gezegd, zijn ook deze bronnen gekleurd en normatief, en daarom is het belangrijk dat erfgoedmedewerkers deze mondelinge geschiedenissen kunnen verifiëren met wetenschappelijke bronnen. Deze getuigenissen kunnen de problematiek van de ‘black box of schooling’ tegengaan: op deze manier leren we wel over het alledaagse – en ook lokale – onderwijs van vroeger. Die zaken houden scholen immers niet bij in hun archieven.
• Bovendien is het sowieso al droevig gesteld met wat scholen bijhouden in hun archieven: het is immers geen deel van hun takenpakket en het wordt niet prioritair behandeld. Hopelijk kunnen dit jaar – via Erfgoeddag, en door projecten als Slimerfgoed – scholen meer bereikt worden en attent gemaakt worden op hun eigen erfgoed. Ook studenten geschiedenis, of studenten uit de lerarenopleidingen of pedagogische wetenschappen zouden warm gemaakt kunnen worden om meer rond onderwijserfgoed te werken. Deze suggesties zouden moeten leiden tot rijkere interpretaties van het pedagogisch verleden.  

Is uw interesse geprikkeld en wil u nog meer te weten komen over dit onderwerp? Bekijk dan de volledige presentatie door Marc Depaepe. Dat kan via de videolink hieronder.

We ronden graag af met enkele leestips waarmee u zich verder kan verdiepen in het onderwerp: 

• M. Depaepe, De pedagogisering achterna: aanzet tot een genealogie van de pedagogische mentaliteit in de voorbije 250 jaar. Leuven, Acco, 1998. 
• M. Depaepe, F. Simon, A. Van Gorp en J. Briffaerts, Paradoxen van pedagogisering: handboek pedagogische historiografie. Leuven, Acco, 2005. 

En bekijk zeker ook: 

• Slimerfgoed.be: inspiratie en proeftuinen over schoolerfgoed (een project van Cultureel erfgoed annuntiaten Heverlee, KADOC - KU Leuven en tal van partners). 

Foto's: Onderwijsmuseum Rouen, Frankrijk, 2016 © Marc Depaepe // The school, John Burnet, naar David Wilkie, 1794-1868. Publiek domein via Rijksstudio