Borgerhoutse Reuzenstoet wint Ultima 2021 voor roerend en immaterieel erfgoed
Tijdens een feestelijke liveshow in deSingel werden dinsdag de Ultimas uitgereikt. De Vlaamse cultuurprijzen werden uitgereikt aan dertien laureaten in evenveel categorieën, als erkenning voor hun verdienste in de socio-culturele sector. In de categorie 'Roerend en immaterieel erfgoed' kaapte De Borgerhoutse Reuzenstoet de hoofdprijs weg.
Nieuw leven voor eeuwenoude traditie
De Borgerhoutse Reuzenstoet is een jaarlijkse parade die haar oorsprong vindt in de zogenaamde ‘Repelkermis’, een volksfeest dat sinds 1536 jaarlijks plaatsvindt. De stoet ging voor het eerst uit in 1712. Het was een optocht langs de straten en pleinen van Borgerhout met de vier Reuskens – Reus, Reuzin, Kinnebaba en Dolfijn – als hoofdrolspelers. Ze worden vergezeld door praalwagens en muzikanten en sinds het reuzenjaar in 2012, dat de 300e verjaardag van de stoet markeerde, ook door tal van nieuwe reuzen die gebouwd werden door Borgerhoutse verenigingen, organisaties, scholen en allerlei sympathisanten. Op 24 september 2022 viert de reuzenstoet haar 310e verjaardag.
De ommegang van de reuzen brengt vandaag tienduizenden toeschouwers op de been en is een jaarlijks hoogtepunt op de Borgerhoutse kalender. Nochtans zag het er lange tijd naar uit dat de traditie ten dode was opgeschreven. Snelle demografische en culturele evoluties die plaatsvonden vanaf ca. de jaren ‘70 tot 2000 hadden een grote, verbrokkelende impact op het gemeenschapsleven in Borgerhout. De jaarlijkse Reuzenstoet deelde in de klappen.
En toch herleeft de Borgerhoutse Reuzenstoet vandaag als nooit tevoren. Dat is onder meer te danken aan de brede en integrale aanpak van De Reuzen VZW waarbij erfgoed gecombineerd wordt met community building, educatie, participatie en uitgekiende communicatie. Die specifieke aanpak, gecombineerd met de vitaliteit van het Borgerhoutse gemeenschapsleven, heeft de Reuzenstoet doen uitgroeien tot een voorbeeld van hoe een oorspronkelijke volkstraditie zichzelf kan heruitvinden binnen een grootstedelijke maatschappelijke context.
"Het is voor de jury lovenswaardig wat deze jaarlijkse stoet en de participatieve werking teweegbrengt. De jury looft de maatschappelijke impact. De Reuskens van Borgerhout slagen erin om erfgoed van iedereen en voor iedereen te maken." - Uit het juryverslag
De betrokkenheid van de inwoners van Borgerhout, en met name ook jongeren via hun scholenwerking, is groot. De Reuzenstoet levert het bewijs dat immaterieel erfgoed een belangrijke hefboom kan zijn voor de betrokkenheid tussen generaties en gangmaker voor community building in een brede – maar ook gefragmenteerde – gemeenschap.
Reuzin Amal
De jury wil daarbij ook reuzin Amal in de kijker zetten, een internationaal project dat voor Antwerpen werd getrokken door theatermaker Hussein Al-Khalidi. Tot 2015 werkte Hussein als acteur en regisseur in Irak. In 2015 vluchtte hij naar België. In juli begon Little Amal aan haar tocht van meer dan 8.000 kilometer door Europa. In elke stad waar ze stopt, vraagt ze samen met de theatergezelschappen Good Chance en Handspring Puppet Company aandacht voor het lot van jonge vluchtelingen, die vaak gescheiden zijn van hun ouders en familie. Op 8 en 9 oktober 2021 bezocht reuzin Amal Antwerpen en bracht ze Antwerpenaren van alle leeftijden en origines samen.
“De Reuskens van Borgerhout en reuzin Amal zijn voor de jury een toonbeeld van wat erfgoed kan doen en moet doen, want het is toegankelijk voor iedereen.” - Uit het juryverslag
De kruisbestuiving en samenwerking tussen verschillende organisaties in dit project is inspirerend. De ontvangst werd verzorgd door het podiumkunstenhuis hetpaleis, samen met verschillende Antwerpse scholen en het Red Star Line museum. Er werd gefeest met de Reuzenstoet in Borgerhout waarbij de vier Reuskens – Reus, Reuzin, Kinnebaba en Dolfijn – Amal verwelkomden met bloemen en de traditionele Reuskensdans. Maar daarnaast was er ook het feest ‘Atlas op het Plein’ van de Dienst Integratie en Inburgering van de stad Antwerpen.
De Reuzen VZW wil blijven groeien en nog meer mensen betrekken bij de projecten. Om de verhalen en de magie over te dragen, ontwikkelde ze in 2021 een luisterverhaal over de legende van de Reuskens. Verschillende Borgerhoutse artiesten zoals Pieter Embrechts, Michaël Pas, Jaouad Alloul, Hind Eljadid en Herman Verbruggen werkten eraan mee. De legende is volledig gratis te beluisteren via www.reuskens.be.
Leestip!
In 2021 sprak FARO-collega Saidja Steenhuyzen in het kader van het project Cultuur na corona met Koen Lamberts van Reuzen vzw. Lamberts vertelde toen o.m. over de manier waarop de vzw creatief omging met de coronabeperkingen. U leest het interview hier.
Tijdens de show kreeg ook Reinhilde Decleir een passend eerbetoon, waarbij video’s van Jan Eelen gecombineerd werden met live begeleiding op piano en door een 20-koppig koor van Tutti Fratelli, de organisatie waarvan Decleir aan de wieg stond. Reinhildes zoon Fonne Wuyts nam de Ultima voor Algemene Culturele Verdienste in ontvangst.
Reinhilde Decleir en haar entourage wisten al geruime tijd dat zij de Ultima Algemene Culturele Verdienste zou krijgen. Het betreft dus geen postume toekenning van de award.
Foto's: De Borgerhoutse Reuzenstoet wint Ultima 2021 voor roerend en immaterieel erfgoed // Presentators Moorkensplein en Reuskens van Borgerhout en Little Amal, 9 oktober 2021. Moestuin123 via Wikimedia Commons, CC BY-SA 4.0
