Participatie is een vlag die vele ladingen dekt. Heel vaak is het ook een project, een tijdelijk samenbrengen van verschillende stemmen, gericht op een helder en vastomlijnd resultaat. Na afloop zwermen de deelnemers uit, en lijkt het of alleen de mooie herinneringen overblijven.

De Reinwardt Academie vroeg zich af of het niet een beetje meer mocht zijn. Op zoek naar een term om te spreken over meer duurzame relaties met (erfgoed)gemeenschappen, stootten de onderzoekers op het begrip engagement. Dat engagement definiëren ze als: “een inclusieve verbondenheid, gebaseerd op het aangaan van betrokkenheidsrelaties, een blijvend actieve houding”.

Bij het stimuleren van engagement gaat het niet zozeer om het halen van doelen of realiseren van acties, wel om het creëren van relaties waarin vertrouwen, wederkerigheid en gelijkwaardigheid vooropstaan. Samen zoeken naar steeds nieuwe betekenislagen en verbindingen is daarbij de uitdaging.

Lokale verdichtingspunten

Engagement is een werk van lange adem en vraagt een volgehouden inspanning van alle betrokkenen. Het is vaak sterk verbonden met een lokale plek waar mensen elkaar kunnen ontmoeten en inspireren.

Een mooi voorbeeld van zo’n engagerende plek is het Verhalenhuis in Rotterdam. Een verdichtingspunt dat erfgoedverhalen in het lokale weefsel samenbrengt, en steeds weer nieuwe verhalen genereert. Het verhaal is nooit af, steeds opnieuw ontdekken de 'bewoners' nieuwe vragen en aanknopingspunten om bruggen te bouwen tussen heden, verleden en toekomst. U leest er meer over in dit kleine boekje.

Straatwaarden manifest

Het Verhalenhuis was ook een van de spelers die onderzocht werd in het Straatwaardenonderzoek van de Reinwardt Academie. Dit praktijkgebaseerde traject formuleerde een aantal zeer relevante inzichten over participatie en engagement op lokale schaal. Het maakte een manifest en reikt een ontwerpagenda aan met de volgende punten:

• Mik op inclusieve vormen van engagement rond erfgoed.
• Betrek lokale gemeenschappen zodat erfgoed een gedeeld goed wordt.
• Besteed aandacht aan de enscenering, aan de manier waarop u mensen in de ruimte samenbrengt.
• Speel de platformrol van erfgoed uit: wees het punt dat mensen verbindt.
• Hanteer meer waarden dan alleen de erfgoedwaarden (ook bijvoorbeeld leefbaarheid of sociale duurzaamheid).
• Verbreed de kennisbasis van de erfgoedprofessional.
• Neem de plek als vertrekpunt en maak er een gedeelde plek van.
• Zet in op codesign met gebruikersgroepen en gemeenschappen.

In het onderzoek Straatwaarden en het vervolg Meer straatwaarden leest u er alles over, en maakt u kennis met nog andere concrete voorbeelden.

Riemer Knoop, een van de trekkers van Straatwaarden, vertelt op ons digitale Groot Onderhoud meer over dit onderzoek. Samen met hem bekijken we hoe u zo’n langdurig erfgoed-engagement vormgeeft en ondersteunt. We verkennen de meerwaarde van deze aanpak en de randvoorwaarden die nodig zijn om een duurzaam lokaal engagement écht waar te maken.