Kunnen we vandaag nog menselijke schedels tonen? Is het verantwoord om een restauratie uit te voeren met stoffen die het milieu ernstig schaden? Houden we voldoende rekening met de rechten, belangen en wensen van alle betrokkenen bij ons erfgoed? 

Deze vragen uit de praktijk tonen het aan: steeds vaker komen erfgoedwerkers in aanraking met ethisch lastige vraagstukken. Echte dilemma's waarop de huidige deontologische codes niet altijd een antwoord bieden. Hoe kunnen we hierover de juiste vragen stellen en met elkaar in gesprek gaan? 

FARO wil dit de komende maanden onderzoeken en zoekt nog drie deelnemers voor een verkennende bijeenkomst op 11 en 12 oktober.

Een integraal ethiekbeleid

Werken aan een ethisch verantwoorde praktijk is vaak een meersporenbeleid. Zo kan men deontologische codes verfijnen en specifieke ethische gedragscodes vastleggen. Via training kunnen organisaties preventief werken of ze kunnen juist een klokkenluidersprocedure ontwikkelen om overtredingen op het spoor te komen. Regelmatig een audit organiseren of een klachtenprocedure opstarten zijn andere mogelijkheden. Het kan bovendien een keuze zijn om een ethische commissie op te richten waarbij externe experten een uitspraak doen over een concreet vraagstuk. 

Naast een normatieve of bestraffende aanpak blijkt het ook heel belangrijk om vooral zelf over dit soort lastige kwesties te praten. In de zorg- en welzijnssector beschikken teams over een ethisch coördinator. Deze persoon is geschoold als ethisch gespreksleider en organiseert met de collega's morele beraden over concrete kwesties uit de praktijk. Het idee daarachter is dat men door dit soort gesprekken het ethisch bewustzijn van de medewerkers verhoogt. Zo leren zij vanuit die gesprekken om goede morele vragen te stellen en verschillende argumenten af te wegen. En dat zorgt er dan weer voor dat men sneller aan de bel zal trekken bij ethische twijfel.

De vraag is natuurlijk: willen erfgoedorganisaties ook inzetten op zo'n integraal ethiekbeleid? En is het voeren van interne ethische beraden daartoe het geschikte instrument? FARO bespreekt dat graag samen met u.

Tweedaagse: gespreksvormen voor interne morele beraden 

Tijdens een verkennende tweedaagse ervaren we verschillende vormen van morele beraden aan den lijve. We onderzoeken samen de voor- en nadelen en bekijken of  FARO hierop de komende jaren moet inzetten. Wat voor soort ethische gespreksleiders willen we dan opleiden? Of zijn andere sporen betere hefbomen om hierin stappen vooruit te zetten?

Een tweedaagse (11 en 12 oktober), telkens van 9.30 tot 16.30 uur, bij FARO:

• Dag 1, voormiddag: inleiding en filosofisch gesprek o.l.v. Jacqueline van Leeuwen
• Dag 1, namiddag: moreel beraad o.l.v. Julien Topal (die dilemmagesprekken modereert voor de VVSG)
• Dag 2, voormiddag: socratisch gesprek o.l.v. Kristof Van Rossem (Het Socratisch Gesprek)
• Dag 2, namiddag: gesprek 'Hoe gaan we hiermee verder? Wat heeft de sector nodig?'

Hoe kunt u deelnemen? 

FARO zoekt nog drie deelnemers uit de cultureel-erfgoedsector, gespreid over de verschillende deelsectoren. U kunt zich aanmelden door een motivatie en een concrete casus uit uw eigen praktijk te sturen aan Jacqueline van Leeuwen (jacqueline.vanleeuwen@faro.be) Voor meer informatie kunt u ook bij haar terecht. 

Kandidaturen kunnen worden ingediend tot 25 september.

Lees ook:

• Mogen er drones vliegen boven de molens van Kinderdijk? Tijd voor een moreel beraad
• Moet de schedel van Villella teruggegeven worden? Een ethische casus uit Turijn
• Hoe gaan we verantwoord om met sponsors? Ethische comités doen uitspraak
• Hoe kunnen we ethisch ontwerpen?
• Kunnen we ethische verbeelding bij bezoekers stimuleren? Een voorbeeld uit Melbourne
• Ethische uitdagingen bij hedendaags verzamelen: een toolbox

Foto: Antenna via Unsplash