Hoe kan de overheid de lokale dynamiek stimuleren? En welke rol speelt erfgoed daarin? Een aantal goede voorbeelden uit Ierland wijzen de weg naar bottom-upwerk en laten u zien hou u kunt bouwen aan een duurzaam engagement.

In dit blogbericht stellen we drie initiatieven aan u voor. Daarna zoomen we in op de succesfactoren en op de rol van de erfgoedprofessional.

Drie voorbeeldprojecten

Historians in residence

In Dublin zijn al enkele jaren historians in residence aan het werk. Zij worden toegewezen aan een specifieke wijk en krijgen de opdracht om samen met de bewoners aan de slag te gaan. Op heel wat verschillende manieren brengen zij gemeenschappen samen. Ze organiseren quizzen, betrekken bewoners bij een oral-historyproject en zetten in op leesclubs en debatavonden. Telkens is het de bedoeling om ontmoetingen te creëren en de onderzoeksvaardigheden bij de deelnemers aan te scherpen. Maar evenzeer is het belangrijk om een luisterend te oor zijn voor de gemeenschap. De historians in residence bouwen immers vooral aan relaties tussen mensen en versterken zo de sociale veerkracht van een wijk. In dit filmpje hoort u enkele van deze historians aan het woord en kijkt u even mee in hun praktijk.

Adopt a monument

Nog een stapje verder dan de 'Historians in residence', gaat het Adopt a monument-project. In dit ondersteuningsproject nemen  lokale gemeenschappen engagement op voor lokaal erfgoed (vaak monumentaal, maar het kan ook breder zijn). Het is een soort wedstrijd waarbij elk jaar een aantal gemeenschappen kunnen winnen. Zij krijgen vervolgens ondersteuning door een erfgoedprofessional. Die helpt hen bij het restaureren, maar geeft ook advies bij bijvoorbeeld publieksprojecten. Belangrijk is wel dat het initiatief en ook de actie volledig bij de gemeenschappen blijven liggen. Verhalen en vaardigheden worden doorgegeven, er worden banden gesmeed én er wordt veel plezier gemaakt. Op de website van Adopt a monument leest u er meer over.

Seed savers

Dit crowd-scienceproject verbindt mensen die oude zaden opkweken en hun kennis en expertise willen delen met elkaar. Naast vaardigheden staat de ontmoeting tussen verschillende perspectieven en invalshoeken centraal. Zo participeren er:

• lokale vrijwilligers: mensen die graag buiten zijn en graag mensen ontmoeten;
• stagiairs: zij leren hoe ze de zaden kunnen kweken;
• netwerken van moestuiniers: zij laten zelf zaden groeien, laten weten wat werkt, kweken zaden en geven dat dan terug aan de seed savers;
• kwekers, die de oude groenten lokaal verkopen.

In dit mooie filmpje hoort (en ziet) u er meer van.

Sleutels tot een duurzaam engagement

Wat zorgt er in deze Ierse voorbeelden voor dat mensen zich duurzaam (willen) engageren? Volgens ons spelen de volgende componenten een rol:

• Een link met de dagelijkse leefomgeving van mensen. Hun eigen wijk of dorp, of hun hobby: dit soort projecten kiest radicaal voor een kwaliteitsvolle leefomgeving. En speelt daardoor ook sterk in op lokale trots.
• Vertrouwen geven aan de gemeenschap, en het initiatief ook heel sterk bij hen leggen. Dat betekent dus meteen: loslaten!
• Sterk inzetten op het sociale kapitaal dat aanwezig is en op de relaties tussen de deelnemers. Dus: veel gesprekken, bijeenkomsten, sociale momenten. En ook veel festivals.
• Een wedstrijdelement: dit wordt in Ierland vaak ingezet als hefboom, ook bijvoorbeeld in de 'Tidy towns'-beweging.
• Verhalen vertellen als verbindende component.
• Inzetten op tewerkstelling als een bijproduct: erfgoed als krachtige motor voor economische groei.
• Informele leerprocessen stimuleren, zonder dat het schools wordt gepresenteerd als 'dit is een leermoment'.

Welke rol speelt de erfgoedprofessional?

Uit de voorbeelden komen verschillende andere/nieuwe rollen voor erfgoedprofessionals naar voren:

• Adviseur: Adopt a monument.
• Mentor, coach, empowerment: Seed savers.
• Partner: Adopt a monument spreekt expliciet over een “Equal Partnership”, waarbij de erfgoedwerker vaak ook een procesbegeleider is.
• Coach: vertrouwen geven aan de gemeenschappen.
• Gesprekspartner: vanuit het principe van gelijkwaardigheid, want iedereen heeft een mening over erfgoed en die meningen kunnen we delen.

Meer weten over duurzaam erfgoedengagement in Ierland?

In het maartnummer 2020 van faro | tijdschrift over cultureel erfgoed vindt u een artikel over hoe in Ierland erfgoed wordt ingezet om verlaten dorpen nieuw leven in te blazen. U vindt het artikel hier.

Vorig jaar verbleef ik een week in Ierland en sprak daar met verschillende erfgoedwerkers. Het verslag van deze jobshadowing leest u in deze kleine blogreeks.

Foto: Diogo Palhais on Unsplash