Op 9 en 10 november vond in Rotterdam een boeiend colloquium plaats over de relaties tussen musea en communities. Graag trekken we in vijf blogberichten een paar rode draden uit de lezingen en debatten. Vandaag over de vraag: voor wie zijn musea nu eigenlijk bedoeld?

In haar openingslezing stelde Marlite Halbertsma het meteen scherp: is de link tussen musea en gemeenschappen tegenwoordig nog wel zo evident? Er zijn immers heel wat signalen in de andere richting: het museum als bezinningsoord voor het individu. Alain De Botton bijvoorbeeld breekt in zijn recente boek Religie voor Atheïsten een lans voor het groeperen van kunstwerken uit verschillende genres en tijdperken op grond van menselijke ervaringen. Angst bijvoorbeeld, liefde of mededogen. Hij ziet kunst als de ideale reflectietool om stil te staan bij wat echt belangrijk is voor ons eigen leven. Dat idee van art-based learning werd trouwens verder uitgediept door Jeroen Lutters.

Ook Orhan Pamuk is voorstander van een persoonlijke benadering van musea. Onlangs bouwde hij zijn eigen Museum van de onschuld, dat voornamelijk een verloren liefde documenteert. In het manifest voor musea dat hij daaraan toevoegde, pleit hij voor de individuele invulling van musea. Zij moeten de menselijkheid van individuen weerspiegelen, en niet de verhalen van groepen of gemeenschappen. Een museum moet zijn als een roman: kleinschalig en persoonlijk. Pamuk neemt in zijn manifest ook stelling tegen grote blockbustertentoonstellingen. In crisistijden is het verleidelijk om alleen datgene te programmeren wat het publiek wil zien, waar veel volk voor op de been komt. Maar juist het kleinschalige, diepmenselijke is veel tastbaarder.

In de praktijk spelen verschillende musea al in op de trend van individuele reflectie. Zij doen dit bijvoorbeeld door voorwerpen uit verschillende periodes te clusteren onder meta-thema’s, zoals 'de dood', 'kledij en status', 'migratie en beweging'. Maar, zo vroegen de deelnemers aan de conferentie zich af: willen mensen wel over zichzelf reflecteren in een museum, of willen ze vooral geconfronteerd worden met het andere? Er eens even uit zijn om de batterijen op te laden?