Community museums dateren vaak uit de jaren 1960 en 1970. Zij hadden als missie om gemeenschappen een stem te geven en bij te dragen aan hun gevoel van eigenwaarde. Leden van die gemeenschappen kregen zo een stevig steuntje in de rug. Maar, hebben musea vandaag nog een dergelijke activerende rol? Op het colloquium in Rotterdam kwam deze vraag uitgebreid aan bod.

Richard Sandell, professor aan de universiteit van Leicester, meent dat musea een activerende opdracht hebben. Niet zo verwonderlijk aangezien hij met zijn boek Social inclusion al eerder een lans brak voor de sociale rol van musea. Tijdens zijn lezing in Rotterdam spitste hij de vraag toe op activisme en mensenrechten. Dat activisme beschrijft hij trouwens zeer breed als “veranderingen teweeg willen brengen in de maatschappij”. Oftewel, hoe kan het museum invloed uitoefenen op de buitenwereld?

In de lezing stonden de rechten van holebi's centraal. Dat dit thema behoorlijk gevoelig kan liggen toonde Sandell aan met voorbeelden van twee musea over schrijvers: Walt Whitman en Anne Lister. In beide gevallen leverde de vraag of de seksuele geaardheid van de hoofdpersoon expliciet moest worden weergegeven hevige reacties op, zowel van religieuze instanties als van de holebibeweging zelf, die niet tevreden was met de verdoezelende aanpak van het museum.

Sandell was dus al een beetje voorbereid toen hij in 2009 betrokken raakte bij de tentoonstelling Shouts in Glasgow, die de holebi- en transgendercommunity zichtbaar wilde maken. Conservatieve religieuze krachten kwamen toen op straat om te protesteren tegen een volgens hen ongehoord misbruik van publieke middelen. Opnieuw laaiden de emoties hoog op. Maar ondertussen werd het doel wel bereikt: het museum had het maatschappelijk debat gevoed!

Sandell besloot dat musea pittige debatten en controverses niet uit de weg moeten gaan. Dat ze af en toe wel een beetje olie op het vuur mogen gooien. Het is hun rol om veronderstellingen onderuit te halen, verschillende interpretaties te tonen en alternatieve verhalen te vertellen.