Het Rijksarchief Beveren verwierf recent een grote collectie bedrijfsarchieven, bijeengebracht door het voormalige Centrum voor Bedrijfsgeschiedenis van de Universiteit Antwerpen. Het merendeel is afkomstig van bedrijven uit de stad of provincie Antwerpen.

Samen beslaan de bestanden zo’n 350 strekkende meter archief uit zeer uiteenlopende economische sectoren zoals de voedingssector, de drukkerij- en uitgeverswereld, de chemie- en metaalnijverheid, de energiesector, de meubelindustrie, bouwmateriaalbedrijven, de koloniale handel, de haven- en scheepvaartsector, financiële instellingen, enz. Het gaat onder meer om (deel)bestanden van brouwerij De Koninck, de koffiemerken Rombouts en La Javanaise, de koekjesfabrikanten De Beukelaer en Biscuits Parein, de Compagnie Belge Maritime du Congo, de Antwerpse Scheepvaartvereniging, uitgeverij-drukkerij Hanicq-Dessain, boekhandel en uitgeverij De Standaard, en Manufactures Céramiques d’Hemixem Gilliot & Cie.

Hoewel veel archiefdocumenten nu al vrij raadpleegbaar zijn in de leeszaal van het Rijksarchief Beveren is slechts de helft van de archiefbestanden via een inventaris of plaatsingslijst ontsloten. Bijkomend staat er ook veel werk voor de boeg om alles correct zuurvrij te verpakken.

ETWIE Themanetwerk bedrijfserfgoed

Deze problematiek van bewaring en ontsluiting van bedrijfsarchieven staat ook bij ETWIE hoog op de agenda. Sinds 2014 schenkt de expertisecel voor technisch, wetenschappelijk en industrieel erfgoed bijzondere aandacht aan bedrijfserfgoed via studiedagen, bedrijfsbezoeken en publicaties zoals Eeuwen ondernemen. Samen met Geheugen Collectief werd een brochure geschreven om bedrijven aan te moedigen hun archief te bewaren én er actief mee aan de slag te gaan.

ETWIE brengt ook jaarlijks een Stuurgroep Bedrijfserfgoed samen met spelers uit de erfgoed-, archief- en onderzoekswereld. Allemaal zijn ze actief rond bedrijfserfgoed en bedrijfsgeschiedenis, zodat de partners hun initiatieven op elkaar kunnen afstemmen. Tot slot focust ETWIE op het in kaart brengen van onderbelichte industrietakken, om zo zicht te krijgen op het (bedrijfs)erfgoed dat wel (of niet meer) bewaard is. Recent belichtte ETWIE onder meer bedrijfserfgoed in de kunststofnijverheid en momenteel loopt eenzelfde studie naar de kunstmeststoffenindustrie.

Bouwarchieven onder de loep

Het Vlaams Architectuurinstituut (VAi) hanteert een gelijkaardige thematische aanpak en brengt het bedrijfserfgoed van aannemers in kaart. De archieven van bouwbedrijven bevatten vaak grote collecties met zeer verschillend materiaal zoals ontwerptekeningen, reeksen werffoto’s, publiciteitsfolders maar ook digitale bestanden. Het VAi onderzoekt hoe zo’n bouwarchieven op lange termijn kunnen bewaard en beheerd worden en publiceerde onder meer adviespagina’s over archiefbeheer. Daarnaast worden de archieven van vijf aannemersbedrijven doorgelicht, gekoppeld aan de opmaak van een archiefbeleidsplan, en worden er publieksactiviteiten opgezet om het brede publiek te sensibiliseren.

Bedrijfscampagne Archiefpunt

Omdat veel bedrijfsarchieven niet in openbare archiefinstellingen maar in de bedrijven zelf bewaard worden, is er slechts een beperkte kennis over hun bewaarplaatsen, toegankelijkheid en inhoud. In 2018 bundelden het Rijksarchief en ETWIE daarom de krachten met Archiefpunt om een heuse Bedrijfscampagne op te zetten. Deze bedrijfscampagne zet in op het registreren van bedrijfsarchieven in de Archiefbank. De archieven zelf blijven bewaard bij de bedrijven maar hun opname in de databank verhoogt hun ‘vindbaarheid’ voor geïnteresseerde onderzoekers en erfgoedliefbebbers. Benieuwd? Snuister in de databank die intussen informatie bevat over meer dan 760 bedrijfsarchieven!

Foto: Bolleke in het iconische bollekesglas. Robbylancel via Wikimedia Commons, CC BY-SA 4.0