Praktijkuitwisseling over bouwtekeningen
Op 18 februari organiseerden Amsab-ISG en het Vlaams Architectuurinstituut een digitale studiedag over het registreren, digitaliseren en ontsluiten van bouwtekeningen. Zo'n honderd collega’s uit de erfgoedsector namen deel. Een kort verslag.
Technische uitdagingen
Na een korte introductie door Geert Van Goethem (Amsab-ISG) focusten de presentaties in de voormiddag op technische aspecten en uitdagingen van het digitaliseren. Zo belichtte Piet Janssens hoe de KBR historische ‘grootformaten’ zoals kaarten, plannen, prenten en bouwtekeningen digitaliseert. Hij ging onder meer in op het voorbereidende werk, de productieomgeving, de digitaliseringsapparatuur en de bewaring en ontsluiting van de digitale beelden.
Janou Munnik en Herman Gelton van Het Nieuwe Instituut kwamen nadien aan het woord. De collectie van Het Nieuwe Instituut telt zo’n 1.400.000 bouwtekeningen. Daaruit werden er 280.000 geselecteerd in het project Architectuur Dichterbij (2018-2024). Om de fysieke raadpleegbaarheid te verhogen, worden de bouw- of ontwerptekeningen die op rollen bewaard worden ‘ontrold’ of ‘gevlakt’ en waar nodig gerestaureerd. Daarnaast zet het project ook in op het verbeteren van de toegankelijkheid van de gedigitaliseerde collectie. De sprekers gingen uitvoering in op het in huis digitalisereren en het programma van eisen bij de aankoop van nieuwe apparatuur, en boden een virtuele blik in hun nieuw DigiLab.
Véronique Evrard lichtte het digitaliseringsproces van bouwdossiers toe voor het Felixarchief. Omdat bouwdossiers 88% van de opgevraagde archiefstukken vormen en er jaarlijks ook een stijging van 7% is bij de scanning on demand, nam het Felixarchief zich voor om tegen 2024 alle bouwdossiers te digitaliseren. Voor de periode 1780 tot heden gaat het om zo’n 432.000 dossiers, waarvan momenteel al de helft gedigitaliseerd is. Véronique praatte over de normen die daarbij gehanteerd worden, het werken met een externe partner en de manier waarop de gedigitaliseerde dossiers ontsloten worden.
Projectvoorstelling Bouwtekeningen
Na de registratie werd een selectie voor digitalisering gemaakt: plannen die in te slechte staat waren of te weinig historische waarde hadden, werden niet geselecteerd. Dat leverde een 1.800 te digitaliseren bouwtekeningen op. Sofie ging in op het digitaliseren door een externe firma, de kwaliteitscontrole via gespecialiseerde software, de ontsluiting via IIIF en de afwegingen over het gebruik van locaties of plaatsen bij kaartpresentaties. De projectwebsite werkt met twee kaarttoepassingen: op Kaart 1 (GmapFP) moeten de metadata manueel ingevoerd worden terwijl Kaart 2 (OSMod) toelaat de metadata in bulk in te laden. De technische verschillen tussen de twee kaarten zullen via CEST verder belicht worden. Sofie benadrukte ook het belang van een klankbordgroep en ondersteuning uit de sector bij het hele project.
Praktijkuitwisseling
Nadien lichtten vier andere erfgoedorganisaties een digitaliseringsproject van bouwtekeningen toe. Wim Lowet legde uit hoe het digitaliseren van grote formaten bij het Vlaams Architectuurinstituut veranderde van 2018 tot nu. Hij besprak de registratie en opslag en ging in op de verschillende opties voor ontsluiting. Er is een basisontsluiting via de collectiewebsite. In het project Persistente Architectuur werd onderzocht hoe de gedigitaliseerde beelden en bijhorende data kunnen ontsloten worden via Wikimedia Commons en Wikidata. Meer informatie hierover via CEST.
Filip Delarbre sloot de dag af met een presentatie over Limburg onder & boven. De plannen van de Limburgse steenkoolmijnen en hun cités. In dit project digitaliseren het Mijnmuseum en de Erfgoedcel Mijn-Erfgoed met de steun van de Vlaamse overheid een selectie van 15.000 bouwtekeningen uit het archief van het Mijnmuseum. Het gaan om plannen van diverse formaten op verschillende soorten dragers (blauwdrukken, kalkpapier, etc.). Filip vertelde over het digitaliseringsproces door een externe firma, en de voorbereiding en naverwerking die intern aangepakt werd. De ontsluitingsfase loopt momenteel. Via de projectwebsite is al een deel van de plannen raadpleegbaar.
De presentatie eindigde met een aantal aandachtspunten die een mooie samenvatting vormen van de studiedag omdat ze vaak ook door de andere sprekers al aangehaald waren. Het voorbereiden van de digitalisering van bouwtekeningen vraagt voldoende werkruimte (ontstoffen, indelen in verschillende categoriëen …) en mankracht. Vrijwilligers kunnen daarbij een hulp vormen, mits voldoende aandacht voor begeleiding bij het metadateren. Bij de ontsluiting moet rekening gehouden worden met de beperkingen omwille van auteursrecht. Ook het belang van informatieuitwisseling met andere spelers uit de sector werd aangehaald, en de bereidheid om via een begeleidings- of stuurgroep advies te geven.
De combinatie van meer technische informatie met case studies uit verschillende erfgoedorganisaties en de mogelijkheid om via de chat vragen te stellen, zorgde voor een boeiende uitwisseling van ervaringen en expertise.
Benieuwd naar meer?
De presentaties van de studiedag zijn hier te herbekijken.
Foto’s: Sofie Veramme aan het werk tijdens het project Bouwtekeningen: roerend en onroerend erfgoed gemapt en gelinkt © Amsab-ISG // Digilab van Het Nieuwe Instituut © Het Nieuwe Instituut // Fernand Brunfaut (architect), S.M. Het Licht, Propriété de la Société du Journal "Vooruit", Rue Neuve St. Pierre Gand, 16 april 1930. Collectie Amsab-ISG // Bouwtekeningen wederopbouw Diksmuide, 1919-1929 © Stadsarchief Diksmuide // Badzaal van de steenkoolmijn van Winterslag, Adrien Blomme (zonder datum) © Mijnmuseum.
