Hoe verantwoord omgaan met asbest?
De komende jaren ontvouwt de Vlaamse overheid (OVAM) een doelgericht asbestafbouwbeleid. Dat is erop gericht om Vlaanderen tegen 2040 asbestveilig te maken. Door de eenzijdige klemtoon op asbestverwijdering en het 'veilig' opbergen van asbest in depot, dreigt er echter heel wat waardevol erfgoed te verdwijnen. Asbest werd jarenlang en veelvuldig gebruikt, in tal van 'onschuldige' toepassingen. De erfgoedsector pleit daarom voor een meer genuanceerde aanpak.
In de zomer van 2020 startte ETWIE binnen het algemene kader van ‘gevaarlijk erfgoed’ met een asbestproject. Dit cultureel-erfgoedproject wordt samen met diverse partners uit de erfgoedsector, asbeststudiebureaus, de Universiteit Antwerpen (afdeling Erfgoedstudies), meemoo, FARO en OVAM gedragen om een veilig beleid te kunnen uittekenen omtrent de onderschatte asbestproblematiek.
Vooronderzoek
In een eerste fase wordt een historisch onderzoek uitgevoerd over de verrassende geschiedenis van asbest. De belangrijkste bevindingen zullen dit jaar in verschillende artikels worden gedeeld met de sector. Hieronder alvast enkele interessante lees- en kijktips:
- B. Vandromme, Asbest: niet wachten tot het stof gaat liggen. Brugge, die Keure, 2019.
- W. Höper, Asbest in der Moderne: Industrielle Produktion, Verarbeitung Verbot, Substitution und Entsorgung. Münster, Waxmann, 2008.
- D. Lambo, Ademloos [Motion Picture]. België, Lambo Films, Dancing Dog Productions & Storyhouse Films, 2019.
Ook werd in het vooronderzoek de huidige toestand binnen de sector onderzocht, o.a. dankzij de tien museumpartners. Daar valt op dat de kennis en methodiek omtrent asbest meestal ontoereikend zijn. In het onderzoek werden verschillende interessante praktijkvoorbeelden verzameld waaruit blijkt dat een rechtlijnige aanpak van asbest in erfgoedobjecten niet bestaat.
Asbestherkenning en sensibilisering
In het asbestbeleid van de cultureel-erfgoedsector staat asbestherkenning centraal. Want hoewel de kennis over asbesttoepassingen in de loop der jaren grotendeels ‘vergeten’ is, kunnen tal van ‘onschuldige’ objecten (bv. bakeliet, remblokjes van fietsen, schoolborden ...) wel degelijk asbest bevatten.
Die 'vergeten' kennis is meteen ook de aanleiding voor een van de doelstellingen van het asbestproject, namelijk het opbouwen van een overzichtelijke en dynamische asbestkennisbank. In een wisselwerking tussen asbestdeskundigen en erfgoedmedewerkers kunnen verschillende asbesthoudende objecten uit de collecties hierin gedeeld worden. Vanaf maart zal het prototype worden getest en verder ontwikkeld (o.a. de upload van fotomateriaal, met dank aan de vele museumpartners).
Om de kennis en methodiek binnen de cultureel-erfgoedsector omtrent asbest te verbreden zullen een aantal lesmodules verder worden uitgebouwd. Met de modules zoals ‘asbestherkenning cultureel erfgoed’, ‘risico’s van asbest’ en ‘hoe omgaan met asbest’ trachten we de erfgoedmedewerkers te bereiken en te sensibiliseren. Hierover zal later nog worden gecommuniceerd.
Waarderingsproces en behandelingsmethodiek
Tijdens het onderzoek kwamen een aantal belangrijke vragen naar boven. Deze zullen in de volgende fase verder uitgediept worden:
- Wat is een veilig en wettelijk kader waarbinnen met asbest kan gewerkt worden en wat zijn de gevolgen voor de sector?
- Hoe moet een aanwervings- en collectiebeleid van een museum aangepast worden om rekening te houden met de gezondheidsrisico’s en een potentieel hoge kost om een object veilig te kunnen conserveren?
- Wat kan de intrinsieke waarde van het behoud van asbesttoepassingen in het cultureel-erfgoedobject betekenen?
In het voorjaar 2021 wordt een werkgroep opgericht i.v.m. het waarderen van asbesttoepassingen in erfgoedobjecten. Dit is een eerste grote stap naar een veilige en gerichte behandelingsmethodiek voor asbesttoepassingen in het culturele erfgoed.
Foto's: © Peter Loockx
