Aanbevolen lectuur over meerstemmigheid

Black Lives Matter. Peter Burka via Flickr.com, CC BY-NC-ND

Bent u al ingeschreven voor het Groot Onderhoud op 26 november? Wacht niet te lang, want de plaatsen zijn erg gegeerd! Om u goed voorbereid aan de start te laten komen, brengen we nog tot eind november een reeks blogberichten over meerstemmigheid en conflict, het thema van dit jaar. Beginnen doen we met enkele relatief nieuwe boeken die u de nodige eyeopeners bieden in verband met meerstemmigheid. Dat de ernst en inhoud van de publicaties misschien minder makkelijk tot een goede nachtrust leiden, moet u er dan maar even bij nemen.

Meerstemmigheid?

Meerstemmigheid is niet gelijk aan dat ene project of die ene publicatie maar begint ermee dat mensen zich een visie toe-eigenen en een inclusief beleid ontwikkelen. Zo'n beleid komt er niet zomaar. Het is gestoeld op de ervaring dat referentiekaders kunnen verschillen. En dus ook dat betekenisgeving kan verschillen naargelang het perspectief waarmee iemand kijkt.

Dat proces van betekenisgeving is nooit neutraal, zo beweren verschillende auteurs. De processen dragen een fundamentele machtsongelijkheid in zich, waardoor diverse perspectieven niet aan bod komen of mensen (onbewust) worden geschaad. Op de FARO-website kreeg u eerder al een inkijk in het werk van Gloria Wekker die het vuur aan de meerstemmige lont stak.

De laatste jaren werden steeds meer boeken gepubliceerd die in binnen- en buitenland veel indrukken nalieten. Meerstemmigheid en uitsluiting kwamen ook aan bod in publicaties als Racisme. Over wonden en veerkracht van Naima Charkaoui en Why I’m no longer talking to white people about race van Reni Eddo-Lodge. Beide publicaties zijn ook voor cultureel-erfgoedorganisaties relevant want leggen de vinger op de zere wonde van eenstemmig denken. Is men zich bewust van de beperkingen van het eigen referentiekader? Van dominante denk- en handelingspatronen die uitsluiting en discriminatie in de hand kunnen werken?

Racisme. Over wonden en veerkracht

Cover 'Racisme'

Racisme is onlosmakelijk verweven met witte dominantie. Naima Charkaoui heeft het in haar boek Racisme over racisme als een complex gegeven, dat verweven is met vooroordelen en stereotypes, racistisch geweld en microkwetsingen (alledaagse kwetsingen die op lange termijn diepe sporen nalaten), vaak niet bewust gepleegd. Racisme is niet louter te herleiden tot verschillen in aangeboren fysieke eigenschappen, met huidskleur voorop, maar gaat ook over taalgebruik en stereotypes, beeldgebruik, toegang tot domeinen zoals onderwijs en tewerkstelling. Denkbeelden en stereotypes zijn verankerd in een dominant perspectief en moeilijk uit te roeien.

Charkaoui schreef een erg helder boek waarin ze uit de doeken doet op welke manieren racisme en discriminatie ook sluipend kunnen zijn, en hoe ze een flinke impact kunnen nalaten. Dat doet ze aan de hand van verschillende treffende voorbeelden. Verderop duidt ze ook enkele mogelijkheden om hiermee om te gaan.

Why I’m no longer talking to white people about race

Cover 'Why I’m no longer talking to white people about race'

De Britse journaliste en schrijfster Reni Eddo-Lodge was aanvankelijk niet van plan een boek te schrijven over haar ervaringen als persoon van kleur. Maar op een blog die ze hierover in 2014 schreef kwamen dusdanig veel reacties dat ze zich ironisch genoeg genoodzaakt voelde de moeilijke ontwikkelingen toch verder te benoemen met een publicatie en verschillende lezingen.

In haar boek kaart Eddo-Lodge verschillende kwesties aan: het feit dat mensen van kleur zich genoodzaakt voelen zich aan te passen aan de witte dominantie, terwijl structureel racisme gewoon verder gaat. Maar ook dat goedbedoelende omstaanders soms enkel aan de oppervlakte woelen terwijl er in de praktijk niets verandert.De auteur toont met verschillende voorbeelden aan dat structurele discriminatie omwille van huidskleur reeds eeuwenlang aanwezig is. Zo grijpt ze regelmatig terug naar het slavernijverleden, en naar de onmacht om dit thema vandaag serieus te nemen.

Ze geeft een zeer kritische analyse van de actuele discussies omtrent ras en kleur in Groot-Brittanië, het land waar ze werd geboren en opgroeide, maar waar ze zich een vreemde voelde. Vandaag wordt dit verleden van geweld niet vertaald naar de lesinhouden in scholen. "Mij was een context ontzegd, een mogelijkheid om mezelf te begrijpen … Ik erfde een geschiedenis die me als een alien achterliet in mijn geboorteplaats", schrijft ze.

Op donderdagavond 3 oktober kunt u Reni Eddo-Lodge zelf aan het woord horen in De Roma in Antwerpen. Dan stelt ze ook de Nederlandstalige editie van haar boek voor. Een unieke kans!

Meer weten?

  • Naima Charkaoui. Racisme. Over wonden en veerkracht. Berchem, EPO, 2019
  • Reni Eddo-Lodge. Why I’m no longer talking to white people about race. Londen, Bloomsbury Circus, 2017
  • Het septembernummer van 2019 van faro | tijdschrift over cultureel erfgoed bevat een dossier over meerstemmigheid en conflict. Lees de artikels via de FARO-site.

Wilt u graag uw eigen referentiekader verbreden? Dan zit u goed bij deze FARO-vormingen:

Zie ook:

Foto: Black Lives Matter. Peter Burka via Flickr.com, CC BY-NC-ND

Katrijn Dhamers