Burgerbetrokkenheid bij beladen erfgoed in de publieke ruimte
Hoe kunnen erfgoedorganisaties en lokale besturen burgers betrekken bij het omgaan met gecontesteerd erfgoed in de publieke ruimte? Een vraag die voorlag tijdens het webinar Contested histories and civic engagement’ op 25 september.
Aan de slag met het beeld van Edward Colston in Bristol
Op 7 juni 2020 werd tijdens een Black Lives Matter-protest in Bristol (VK) het standbeeld van Edward Colston beklad en in het water gegooid. Colston was in de 17e eeuw een handelaar in tot slaaf gemaakten. De actie haalde wereldwijd de krantenkoppen.
Had de stad beter kunnen anticiperen op de spanningen en polarisatie die er over de historische figuur en zijn nagedachtenis bestonden? In ieder geval was deze gebeurtenis de concrete aanleiding voor de stad Bristol om een gedragen en toekomstbestendig beleid op dit gebied uit te werken.
Niet alleen in Bristol ontstaat controverse bij tal van publieke verwijzingen naar controversiële figuren en/of passages uit de geschiedenis. Ook in België, Nederland, Duitsland, Frankrijk en vele andere landen zijn de plaatsen waar ze herdacht worden beladen met (vaak hoogoplopende) emoties. Sommigen willen standbeelden verwijderen of straatnamen vervangen. Anderen zetten zich juist in voor het behoud van deze publieke referenties. Omdat "het deel uitmaakt van de geschiedenis" of “omdat het er altijd is geweest". Het debat raakt soms verhit en een oplossing is vaak ver weg.
Burgers betrekken voor meer dialoog en gedragen beslissingen
Dus hoe kan een stad zich inzetten? Hoe kan ze burgers betrekken bij het beslissingsproces en verschillende meningen verzamelen om tot meer dialoog en gedragen beslissingen te komen?
In Bristol ging de History Commission op vraag van de burgemeester vanuit een onafhankelijk statuut met deze uitdagingen aan de slag. De commissie werkte in 2021 samen met medewerkers van het stedelijke museum M-Shed aan een tijdelijke tentoonstelling over het neergehaalde Colston-standbeeld. Naast deze tentoonstelling organiseerde de commissie ook een volksbevraging. Het doel hiervan was te begrijpen hoe burgers dachten en voelden over de verwijdering van het standbeeld een jaar na de omverwerping ervan en wat ze wilden dat er daarna zou gebeuren. Gedurende zes maanden namen bijna 14.000 mensen deel aan de raadpleging. Hun antwoorden vormden de basis voor een rapport. Er werd ook een reeks aanbevelingen ingediend bij de gemeenteraad.
Webinar
Op 25 september organiseerden FARO, het Agentschap Integratie en Inburgering, het netwerk Wij-Zij en het Agentschap Binnenlands Bestuur samen de webinar Contested Histories and civic engagement: the case of the Colston statue in Bristol. Tim Cole, voorzitter van de History Commission, stelde de burgerbevraging en de aanbevelingen voor.
Tijdens de Q&A beantwoordde Tim Cole talrijke vragen zoals:
- Had de lokale en nationale politieke sfeer een impact op het traject en de gemoederen bij de bevolking? Was er politiek draagvlak om dit verleden te behandelen?
- Verschillende gevoeligheden omringen het standbeeld van Colston, met extreme standpunten: aan de ene kant zijn er mensen die het willen houden, aan de andere kant mensen die het weg willen hebben. Hoe heeft de commissie geprobeerd ook het midden te bevragen?
- Het beeld werd tijdelijk, in liggende positie, tentoongesteld in museum M-Shed. Wat was de rol van het museum in dit proces? Werden ook archieven meegenomen in het traject?
- Op welke manieren hebben het onderzoek en het rapport over de Bristol-case bijgedragen aan het huidige antiracisme- en antidiscriminatiebeleid van de stad?
U vindt op een overzichtelijke pagina een volledig rapport of een beknopte samenvatting.
De History Commission doet in het rapport enkele aanbevelingen waaronder:
- de opname van het beeld in de permanente collectie van de museumdiensten.
- het bewaren van het beeld in de huidige conditie (besmeurd met verf).
- het tentoonstellen in het stedelijke museum, in liggende positie, met aandacht voor de presentatie van de geschiedenis op een genuanceerde, contextuele en boeiende manier.
- het toevoegen van een nieuw tekstbord bij de sokkel dat kort uitlegt wanneer en waarom het standbeeld is geplaatst en weggehaald.
- het gebruik van de lege sokkel voor tijdelijke kunstwerken en voor evenementen van dialoog en gesprek over belangrijke thema’s.
Ook andere beladen thema’s op de agenda
De situatie omtrent het standbeeld is niet de enige prangende kwestie in Bristol. De History Commission wil ook andere thema’s op de agenda zetten zoals: de strijd van arbeiders om loon- en arbeidsvoorwaarden, protesten in de stad, oorlogen, migratie en geloof, en meer.
Ondersteuning in Vlaanderen
Zit u in Vlaanderen met vragen over beladen erfgoed in de publieke ruimte? Neem dan hier een kijkje:
- Hoe omgaan met gecontesteerde straatnamen en standbeelden? Dossier op Erfgoedwijzer, FARO.
- Omgaan met koloniale verwijzingen in de publieke ruimte. Handreiking voor lokale besturen, Agentschap Integratie en Inburgering
Lees ook nog:
- Dekoloniseren in Bristol
Dekoloniseren of niet? Is dat de vraag? Of is het eerder: waar wachten we nog op? Dat dacht FARO-collega Olga Van Oost alvast toen ze onlangs mocht deelnemen aan een dekoloniseringsworkshop in Bristol. Thema: het gecontesteerde standbeeld van de 17e-eeuwse Britse weldoener en slavenhandelaar Edward Colston. Met het stadsmuseum M Shed in een ‘glansrol’. Een verslag.
