Het tijdschrift Volkskunde begint in 2012 aan een nieuw hoofdstuk. Het wordt een interdisciplinair, wetenschappelijk tijdschrift over dagelijkse materiële en immateriële cultuur in de Lage Landen. Het zal zijn lezers drie keer per jaar een afwisselende mix aanbieden van wetenschappelijke artikels, essays, interviews, recensies en opmerkelijke sporen. Een van de drie nummers zal telkens een themanummer zijn.

'Objecten, ruimtes en de dood', dat is de werktitel van het themanummer van 2012. Volkskunde verwelkomt voor dit nummer wetenschappelijke artikels die op een originele, analytische wijze laten zien hoe diverse mensen en groepen in de Lage Landen vandaag of vroeger objecten en ruimtes inschakel(d)en in hun omgang met sterfelijkheid.

Het themanummer is een samenwerking tussen Volkskunde, historicus Jan Bleyen en het nieuwe MAS, waar ‘Leven en Dood’ een centraal thema is. Abstracts van maximaal 500 woorden worden verwacht tegen 1 februari 2012 en artikels dienen de redactie te bereiken tegen uiterlijk 1 juni 2012. Voorstellen kunnen bezorgd worden aan  stefaan.top@pandora.be.

Het themanummer wil licht werpen op wat mensen doen met voorwerpen en ruimtes en wat voorwerpen en ruimtes met hen doen op het moment van dood en verlies. Het zal dus de aandacht vestigen op materiële cultuur als deel van handelingspraktijken. Voorwerpen en locaties kunnen als het ware symbolische vervangingen worden van het lichaam dat er niet meer is maar toch voelbaar blijft in de ruimte. Ze blijven een rol spelen in de verbeelding van de overlevenden wanneer ze zich tot hun dierbare naasten die gestorven zijn, willen verhouden.
 
Het themanummer wil vooral persoonlijke ruimtes en praktijken in beeld brengen en op die manier de grens tussen privé en publiek aftasten. De grens tussen privé en publiek is een stuk vloeibaarder dan doorgaans verondersteld wordt. Zo belandt er veel materiaal uit de huiselijke sfeer op de publieke rustplaats en kan men binnen de woonkamer objecten presenteren die verwijzen naar de publieke sfeer. Monumenten aan de kant van de weg voor verkeersslachtoffers tonen in het bijzonder hoe publiek en privaat samen kunnen komen en hoe rouw en verlies vaak vergezeld gaan van morele en politieke boodschappen, en conflicten.

De Lage Landen zijn op levensbeschouwelijk vlak altijd erg divers geweest. Zeker als het gaat om persoonlijke praktijken op het vlak van dood en rouw, werden en worden levenbeschouwelijke grenzen overschreden. Het themanummer wil dan ook die diversiteit van persoonlijke praktijken in beeld brengen.

Mogelijke thema’s voor het themanummer zijn:

1. Objecten, ruimtes en het lichaam

• het opbaren van het lichaam, en daarbij de representatie van het sociale lichaam (de persoon die de dierbare was), aan de hand van kledij maar ook andere objecten, die vaak ook de kist of de oven ingaan;
• het bijhouden van sporen uit dat lichaam, zoals haren, afdrukken of kledij;
• migratie en de dood: bijvoorbeeld het overbrengen van het lichaam naar het land van herkomst.

2. Objecten en rustplaatsen

• rouwaltaartjes of rouwhoekjes: als soort van verlengden van de begraafplaats binnen de domestieke ruimte;
• bermmonumenten (road side memorials) in de context van een verkeersongeval;
• grafcultuur, met oog voor interculturele en interreligieuze contacten en uitwisselingen.

3.  Objecten en rouw

• het inzetten van nieuwe media, zoals Facebook of websites als nieuwe plaatsen van rouwen;
• een culturele blik op de ‘economie’ van de dood; bijvoorbeeld met oog voor de ‘levensloop’ van objecten die aangeboden worden door begrafenisondernemers uit diverse gemeenschappen;
• het gebruik en de betekenissen van objecten binnen praktijken van zelfhulpgroepen, naar aanleiding van een specifiek verlies (zoals rouwkoffers).

Literatuur:

• Jenny Hockey, Carol Komaromy en Kate Woodthorpe, red., The matter of death: space, place and materiality. Basingstoke: Palgrave Macmillan 2010.
• Paul Graves-Brown, Matter, materiality and modern culture. London: Routledge 2000.
• Elizabeth Hallam en Jenny Hockey, Death, memory and material culture. Oxford en New York: Berg 2001.
• Chris Tilley, Metaphor and material culture. Oxford: Blackwell 1999.