Hoe slaag je erin om met mensen te communiceren zonder iemand tot lid van een groep te herleiden? Dr. Edwin Hoffman lichtte zijn visie over interculturele competenties en communicatie toe op 21 januari 2013.

“Iedereen maakt deel uit van verschillende ‘collectieven’ waarbij bepaalde opvattingen en gewoontes met elkaar worden gedeeld. In die zin zijn we allemaal multicultureel.”

Hoffman geeft aan dat kennis over een bepaalde cultuur belangrijk kan zijn (om bv. rituelen te begrijpen), máár dat het tegelijk ook risico’s inhoudt – zeker op het niveau van de persoonlijke ontmoeting. Als etnische achtergrond of religie steeds weer als uitgangspunt wordt genomen om iemand te benaderen, dan is dat een zeer eenzijdige, en/of generaliserende, en/of bevoogdende benadering. En het risico bestaat dat in een dergelijke ontmoeting (mogelijk onjuiste) veronderstellingen de overhand nemen. Want iedere cultuur of collectiviteit is tegelijkertijd divers en heterogeen.

Hoffman benadrukt dat we geen ‘handleidingen’ of voorschriften nodig hebben voor persoonlijke ontmoetingen. Het gaat er om cultuur niet als sjabloon te zien (als een model dat voor iedereen hetzelfde is en waarin iedereen ook past), maar als cement, als bindmiddel.

Stel u een museumgids voor die vraagt: “En hoe gaat dat bij jullie?”. Een dergelijke vraag zou flink wat verontwaardiging kunnen opwekken omdat de deelnemers in de eerste plaats naar het museum komen als ‘bezoeker’, en niét als ‘vertegenwoordiger’ van een bepaalde groep of cultuur.

Neem een uniek persoon als vertrekpunt bij communicatie

Persoonlijke (interculturele) communicatie neemt als vertrekpunt altijd een uniek persoon. Iedereen beschikt immers over een veelheid van sociale identiteiten (op basis van bv. leeftijd, seksualiteit, etniciteit, beroep, religie …) en dat levert steeds een uniek plaatje op, als een veelkleurig, veelvormig en bewegend mozaïek.

U kan in de persoonlijke communicatie bv. wel expliciteren als u iemand op (een deel van zijn of haar) identiteit aanspreekt: “Als bezoeker in dit museum, wat vindt u van….”, of “Als collega…”. Op die manier zet u een relatiekader neer. Hoffman stelt dat cultuur en/of culturele achtergrond nooit als excuus of reden mogen worden gebruikt. Ontmoeting moet altijd persoonlijk worden gemaakt. Het gesprek moet op persoonlijk niveau worden aangegaan, want iedereen geeft individueel een eigen invulling aan zijn of haar multiculturele identiteit.

Enkele communicatietips voor een geslaagde persoonlijke communicatie:

• wees open, onbevangen, echt;
• sta open voor verschillen en wees voorbereid op verschillen;
• als het misgaat, sta dan stil bij uw eigen inbreng (actie/reactie);
• maak dingen bespreekbaar maar stel ook eigen grenzen;
• actieve tolerantie: als een probleem zich voordoet, ga erover in gesprek (cultuur of religie mag nooit als reden worden aangevoerd);
• ga uit van een positieve instelling (iemand heeft goede redenen om zus of zo te handelen, wat zijn die redenen?);
• wil u de kracht van persoonlijk communiceren testen in de praktijk met het Barnga-spel? Download dan hier de informatie.

Meer info
Bekijk hier een lijst van de publicaties van Dr. E. Hoffman of download enkele van zijn artikelen.