Naar een nieuw museaal bestel: nieuw adviesrapport van Nederlandse Raad voor Cultuur
In het advies Ontgrenzen en verbinden: naar een nieuw museaal bestel doet de Nederlandse Raad voor Cultuur voorstellen waarmee musea samenleving en publiek beter kunnen dienen. Musea die de samenleving genereus laten delen in kennis en bezit. Musea die het publiek zoveel mogelijk laten kennisnemen en genieten van de Collectie Nederland. Musea die door het bevorderen van cultuurparticipatie en educatie hun publiek verbreden en verjongen.
Met de in het advies voorgestelde maatregelen wil de Raad voor Cultuur het fundament leggen van een nieuw museumbestel, waarin een toekomstbestendige sector met een groot maatschappelijk bereik het uitgangspunt vormt. Om de samenwerking tussen musea af te dwingen, adviseert de raad in diverse verzamelgebieden (zoals cultuurhistorie, oude kunst & kunstnijverheid, archeologie) een stelsel in te richten van kerninstellingen met regionale of lokale partnerinstellingen die met elkaar een keten vormen. De acht kerninstellingen worden benoemd door het Rijk. De kerninstellingen zijn verantwoordelijk voor het functioneren van de keten in hun specifieke verzamelgebied, bijvoorbeeld als het gaat om collectie- en presentatiebeleid. Ook stellen de kerninstellingen in overleg met hun partners een kennisagenda op, waarin cultuureducatie een prominente plaats inneemt. Voor de samenstelling van de ketens en de manier waarop de samenwerking wordt vormgegeven, is ruimte voor initiatieven uit de sector zelf. De Nederlandse Museum Vereniging speelt hierbij als brancheorganisatie een belangrijke rol.
De raad vindt dat musea in de toekomst vaker over traditionele grenzen heen moeten stappen via bijvoorbeeld samenwerkingsverbanden met commerciële partijen of onderwijsinstellingen, avondopenstellingen, virtueel museumbezoek, exposities van depotstukken buiten de musea, talentontwikkeling, meer internationale samenwerking en uitwisseling van kennis en presentaties. Deze vormen van ontgrenzen verhogen volgens de raad de professionaliteit die de samenleving van musea mag verwachten.
Uit de Collectie Nederland, de optelsom van alle openbare collecties, wordt onder regie van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed en met deelname van de musea die collecties bezitten en beheren een selectie gemaakt van objecten die van nationaal belang zijn en daarom behouden moeten blijven voor volgende generaties. Deze zogenoemde Kerncollectie Nederland wordt geborgd in een wettelijk kader, om verkoop of afstoting ervan te voorkomen. De eigenaren - het Rijk, provincies of gemeenten - blijven financieel verantwoordelijk voor het behoud en beheer ervan.
De raad adviseert verder ook om de bestaande wettelijke regelingen voor archieven, monumenten en het behoud van cultuurbezit uit te breiden met musea en onder te brengen in één overkoepelende erfgoedwet. De stabiliteit van het nieuwe museumbestel is volgens de raad gediend bij een dergelijke kaderwet, waarin taken en verantwoordelijkheden van de betrokken partijen helder zijn geregeld.
Het nieuwe museumbestel komt gefaseerd tot stand. Tot 2017 ligt het beleid al vast, maar daarna is er door het aflopen van beheercontracten tussen Rijk en musea een unieke mogelijkheid om het museumbestel duurzaam in te richten. De komende jaren kunnen worden gebruikt om de kernmusea aan te wijzen, de museale ketens rond verzamelgebieden te vormen, de Kerncollectie Nederland te selecteren en de erfgoedwet voor te bereiden.
