Nowruz, een lentefeest in digitale én museale modus
Ontluikende voorjaarsbloemen en zonnestralen die af en toe de maartse buien verjagen: de lente doet zijn intrede. Net als Nowruz, het feest dat het licht verwelkomt. Nowruz is daarmee een feest van veraf en dichtbij, want ook in vele huiskamers in ons land wordt het rond 21 maart volop gevierd.
De traditie van Nowruz is duizenden jaren oud en vindt haar oorsprong in het huidige Iran. Nowruz betekent letterlijk ‘nieuwe dag’. Voor veel mensen overal ter wereld is het de eerste dag van het nieuwe jaar. Die dag valt op het exacte begin van de lente. Met Nowruz vieren we dus de overgang van duister naar licht, de terugkeer van de zon en het moment dat de natuur herleeft. Net zoals veel andere nieuwjaarsfeesten draait Nowruz rond nieuw leven en een nieuw begin. Het Perzische feest valt op door de bijzondere rituelen die erbij horen.
In Brussel werden de afgelopen jaren onder impuls van de Brusselse erfgoedcel lenterituelen zoals Holi, Idd n Yennayer, Martisor, Pasen, Nowruz ...belicht. Uitgedaagd door de COVID-19-maatregelen maken verschillende cultuurorganisaties er ook in Gent in 2021 een bijzondere gebeurtenis van door het feest aan te passen aan de huidige omstandigheden.
Nowruz in een box
Oude Iraanse poëzie neemt u mee in de mystieke wereld van Nowruz. Op 19 maart om 15 uur stuurt Urgent.fm speciaal voor de gelegenheid een Nowruz-radioshow de ether in. Een dag later kunt u genieten van een gratis livestreamconcert van het Iraans klassieke ensemble Suran.
Een box reserveren kan via De Centrale. Vanaf 11 maart is de box ook te koop via het Huis van Alijn en Oxfam Wereldwinkel Gent-Centrum.
Nowruz in het Huis van Alijn
Dat de diversiteit aan nieuwjaarstradities ook museaal een plaats verdient, onderschrijft ook het Huis van Alijn. Rond de periode van Nowruz programmeert het museum enkele activiteiten die verband houden met dit nieuwjaars- en lentefeest.
De plaatsing van de Haft Sin tafel in de vaste museumopstelling – eerder dan in een aparte ruimte – is een bewuste keuze. In deze kamer ligt nu vooral nog de nadruk op de viering van oud naar nieuw op 1 januari. Met deze interventie in de vaste opstelling wil het museum die blik opentrekken en duidelijk maken dat er in Vlaanderen verschillende manieren en zelfs momenten zijn om nieuwjaar te vieren.
Tegelijkertijd wordt ook aangetoond dat er in die verschillende nieuwjaarsrituelen bepaalde elementen steeds terugkomen: de hoop op een nieuw begin, de goede voornemens en wensen voor een goede gezondheid, de symboliek van het licht, enz. Ook online wordt de informatie gedeeld. Op die manier wil het museum ook een online publiek bereiken en de tijdelijke actie in het museum een meer permanente plaats geven op de website. Dat gebeurt op twee manieren: een artikel over Nowruz (over de geschiedenis en betekenis van de traditie) en een filmpje (over de symboliek van de Haft Sin tafel).
Nowruz daagt aandacht voor actualisering en diversifiëring van het museum uit
Naast de hogervermelde publieksgerichte insteek mikt het evenement in het Huis van Alijn ook op collectieverrijking en een structurele impact op lange termijn. Daarbij staat vooral het documenteren van Nowruz in Vlaanderen als immaterieel cultureel erfgoed (ICE) centraal.
Voor het Huis van Alijn kwam de vraag alvast op het juiste moment. Hoewel het museum al langer ervaring heeft met het (al dan niet bewust) documenteren van ICE, heeft het collectiebeleid momenteel te maken met twee uitdagingen: actualisering en diversifiëring. Het museum focust op het dagelijks leven vanaf het begin van de 20e eeuw tot vandaag. Door de manier waarop de collectie historisch gegroeid is, is er echter nog een grote inhaalbeweging nodig voor de periode vanaf ca. de jaren 1980 tot nu. Bovendien weerspiegelt de collectie nog veel te weinig de diversiteit die de hedendaagse samenleving in Vlaanderen kenmerkt. De vraag rond Nowruz past perfect in deze beweging naar meer hedendaags en divers verzamelen. Omdat Kabir zelf in Afghanistan geboren is en een breed netwerk heeft binnen de gemeenschappen die Nowruz vieren, was er bovendien meteen de mogelijkheid om de betrokken erfgoedgemeenschappen nauw te betrekken.
Nowruz als immaterieel cultureel erfgoed
Concreet hopen de medewerkers dat de activiteiten rond Nowruz de aanzet geven voor collectieverwerving. Ze bieden alleszins de mogelijkheid om mensen uit de betrokken erfgoedgemeenschappen op een directe, persoonlijke manier aan te spreken en nauw bij de activiteiten te betrekken.
Het accent ligt dan ook niet alleen op het verzamelen van foto’s, filmpjes en objecten rond Nowruz. Er worden ook interviews afgenomen en verhalen verzameld. Die horen op hun beurt bij de objecten die mensen aan de collectie schenken. Door ook aandacht te schenken aan Nowruz als immaterieel cultureel erfgoed wordt zo een breder beeld geschetst van de traditie en hoe die in Vlaanderen gevierd en beleefd wordt.
Het project moet dus ook een weerslag hebben op de educatieve en publieksgerichte functies van het Huis van Alijn en maakt deel uit van een bredere beweging om het museum meerstemmiger te maken. Maar ook het documenteren van het immaterieel cultureel erfgoed rond Nowruz op zich heeft een grote waarde. Het is bij uitstek een feest dat draait rond eenheid, verbinding en gelijkheid; waarden die ook het museum wil uitdragen. Bovendien biedt het organiseren van activiteiten rond deze traditie het museum enerzijds de kans om bepaalde gemeenschappen te bereiken die tot op heden nog maar weinig bereikt werden. Anderzijds kan het publiek dat wel al vertrouwd is met het museum kennismaken met een voor hen misschien nog onbekende traditie (en de daarmee samenhangende erfgoedgemeenschappen), wat een verbindend en gemeenschapsvormend effect kan hebben.
Erkenning van Nowruz als ICE in Vlaanderen?
Tot slot zit ook een breder traject rond de erkenning van Nowruz als ICE in Vlaanderen in de pijplijn. Vanuit de erfgoedgemeenschappen zelf ontstond reeds de vraag naar zo'n erkenning, die mee ondersteund wordt door het Centrum voor Agrarische Geschiedenis (CAG) en Histories. Als collectiebeherende instelling zal het Huis van Alijn ook meestappen in dit traject, dat momenteel even ‘on hold’ staat door de coronacrisis.
Met dank aan Kabir Gazanfary (De Centrale) en Sam De Schutter (Huis van Alijn)
Foto's: Haft Sin. Sam Javanrouh via Flickr, CC BY-NC-ND 2.0 // Nowruz-box en Nowruz in Huis van Alijn © Michiel Devijver // Haft Sin tafel, Iran. Babak Habibi via Wikimedia Commons, publiek domein.
