Studiedag over menselijke resten: save the date!

Wasmodel van een huidziekte gemaakt door Louis Baretta (1834-1923) © Anton Coene

Voor welke uitdagingen staan collectiebeherende instellingen als het gaat om het verzamelen, bewaren, onderzoeken en tentoonstellen van (delen van) menselijke individuen? Een studiedag op 24 oktober zoekt het uit.

(Delen) van menselijke individuen in Belgische collecties

Recente onderzoeken zoals HOME en MEMOR toonden aan dat er ook in Belgische collecties (delen van) menselijke individuen zijn ondergebracht. Zo zitten er momenteel minimaal 30.000 archeologische menselijke resten in 56 collecties in België (musea, universiteiten en particuliere collecties). De meerderheid van deze resten maken deel uit van historische en prehistorische collecties uit België zelf. Maar Belgische collecties bevatten ook deelcollecties van buitenlandse origine, zoals de verzamelingen van schedels uit de hele wereld die in de Belgische prekoloniale en koloniale context zijn verzameld en in het Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen zijn ondergebracht.

Belgische collecties bevatten daarnaast ook kleinere verzamelingen van uiteenlopende geografische oorsprong, perioden en verzamelcontexten: archeologische collecties van mummies, religieuze relikwieën, verbrande beenderen, schrompelkoppen en talrijke uit menselijke resten samengestelde artefacten (muziekinstrumenten, ceremoniële hoofdtooien, enz.).

Ook menselijke individuen in medische collecties

Medische collecties die aangelegd werden in het kader van onderzoek en onderwijs werden in de HOME- en MEMOR-onderzoeken buiten beschouwing gelaten. Feit is wel dat er in verschillende Belgische universiteiten en wetenschappelijke instellingen collecties met menselijke resten bewaard worden, al dan niet met instemming van de persoon zelf en/of hun nakomelingen. Vooral historische stukken, die niet meer actief voor onderzoeks- of onderwijsdoeleinden gebruikt worden, roepen vraagtekens op: moeten ze behouden worden? En hoe relevant zijn deze medische collecties vandaag nog?

Net als in heel wat buurlanden worden ook in Vlaanderen erfgoedorganisaties uitgedaagd om ethische, juridische en museale vraagstukken aan te pakken. Verdienen menselijke resten een specifiek statuut, wat dan een specifieke behandeling noodzakelijk maakt?

Welke geschiedenissen zitten er verborgen achter deze collecties? En welke impact hebben onze huidige ethische principes op het bewaren, onderzoeken en tentoonstellen van personen? Wat bijvoorbeeld met menselijke resten uit gekoloniseerde landen, die in een context van geweld werden verzameld? En wat met menselijke resten van patiënten, verzameld in een medische context zonder instemming? Bestaat hierover al internationale consensus over tentoonstellen en terugkeren?

Op dinsdag 24 oktober organiseren FARO en GUM - het Gents Universiteitsmuseum een studiedag waarin we samen met u een blik werpen op deze collecties en enkele vraagstukken:

Welk juridisch kader bestaat er voor de bewaring of de terugkeer van menselijke resten?
Hoe kunnen we ethisch omgaan met menselijke resten in een erfgoedcontext van verzamelen, documenteren, bewaren en tentoonstellen?
Legitimeert wetenschappelijk onderzoek en medisch onderwijs een makkelijkere toegang tot menselijke resten in verzamelingen?
Hoe kunnen we communiceren over menselijke resten naar een breed publiek?
Hoe stellen we menselijke resten (of afbeeldingen ervan) tentoon?
Hoe kunnen we ethisch aan de slag gaan met de eigen collectie?
Kan samenwerken met gemeenschappen betekenisvol zijn?

De studiedag vindt plaats in het GUM - Gents Universiteitsmuseum, K.L. Ledeganckstraat 35, 9000 Gent. Parkeerplaatsen in de buurt zijn beperkt. Gelieve (indien mogelijk) zoveel mogelijk met het openbaar vervoer te komen.

Het programma volgt in september, vanaf dan kunt u zich ook inschrijven.

Foto's: