Kort na het overlijden van Hugo Claus, is door euthanasie opnieuw een boegbeeld van het culturele veld in het Nederlandse taalgebied verdwenen. J.J. Voskuil was een cultuurwetenschapper (volkskundige of etnoloog en germanist), die een wetenschappelijke carrière uitbouwde in het Meertens Instituut. Via enkele baanbrekende artikels en recensies, eerst in Volkskunde en daarna in Volkskundig Bulletin, maakte hij in de jaren 1970 en 1980 een wetenschappelijke piste mogelijk, die onder meer mijn eigen werk grondig beïnvloed heeft en van groot belang is voor het onderbouwen en begrijpen van “volkscultuur” en het erfgoedbeleid in Vlaanderen en Nederland in de 21e eeuw.

Zoals onmiddellijk na zijn overlijden op Wikipedia te lezen valt, is de publieke perceptie vandaag enigszins anders. Daar luidt de beginzin: “Johannes Jacobus (Han) Voskuil (Den Haag, 1 juli 1926 - Amsterdam, 1 mei 2008) was een Nederlands schrijver van romans.” (geconsulteerd op 5 mei 2008). Dat kan wel zo zijn, maar wij willen hem vooral gedenken als grondlegger van een reflexieve cultuurwetenschap, die zijn methode later sublimeerde in een meer dan 5500 bladzijden tellende etnologische romancyclus die de volkskundige parels op zich weer genadeloos contextualiseerden: Het Bureau.

In de slotzinnen van die wetenschappelijke schelmenroman zag Maarten Koning (alias Voskuil) zijn uitvaart in een droom: “Hij duwde de deksel van zijn kist omhoog, richtte zich op en keek hen na. Ze liepen van hem weg over het pad naar de uitgang. Hij zocht naar bekenden, maar die achteraan liepen kende hij niet, en die vooraan waren kon hij niet meer zien.”(J.J. Voskuil, De dood van Maarten Koning. Het Bureau 7, Amsterdam, Uitgeverij G. A. van Oorschot, 2000, p. 219-220). Tijd om vanuit de weglopende stoet, even over de schouder te kijken. In het tweede nummer van faro | tijdschrift over cultureel erfgoed, dat in juni verschijnt, wordt een reflectie over het belang van zijn werk gepubliceerd.