Op woensdagvoormiddag 11 mei bezocht een uitgebreide groep museum- en erfgoedprofessionals het Museum Plantin-Moretus voor een overleg over duurzaamheid. We ontdekten er de initiatieven en inspanningen van de gastlocatie uit eerste hand.

Museum Plantin-Moretus verweeft duurzaamheid transversaal door de doelstellingen van het strategisch beleid en dus ook de dagelijkse werking. De medewerkers van het museum namen de groep op sleeptouw en brachten een overzicht van de inspanningen sinds 2015. Tijdens het bezoek wisselden deelnemers gretig tips en informatie uit met collega’s van andere organisaties. Daarbij kwamen meerdere fenomenen aan bod die voor de hele sector gelden, zoals vertragingen op het vlak van duurzaamheid als gevolg van corona, draagvlak onder het personeel en samenwerkingen met diverse instellingen, van koepelorganisaties en lokale overheden tot internationale initiatieven en buurtwerkingen.

Het werkbezoek is een onderdeel van een netwerktraject, opgezet door Pulse in samenwerking met FARO. Op basis van de uitkomst van de laatste bijeenkomst wordt telkens de volgende inhoudelijk vormgegeven. Op basis van een eerder overleg in 2019 bleek de nood hoog aan voorbeelden van goede praktijken rond duurzaamheid. Erfgoedinstellingen zijn immers vaak gebonden aan strikte regels rond bijvoorbeeld de renovatie van een geklasseerd gebouw en moeten verplicht rekening houden met belanghebbenden zoals (lokale) overheden, personeel, publiek, enzovoort. Het Museum Plantin-Moretus is enerzijds vertrouwd met deze klassieke obstakels, anderzijds teert het op een rijke geschiedenis en traditie waarin duurzaamheid van nature vervat zit.

“In de 16e en 17e eeuw was de uitgeverij van Christoffel Plantijn van groot maatschappelijk belang. Het was een plek waar vele stemmen klonken, verenigd rond boeken en taal. Dat engagement trekt het Museum Plantin-Moretus verder door in de huidige werking: het is een ontmoetingsplaats met aandacht voor meerstemmigheid, duurzaamheid en creativiteit.”

De drang naar duurzaamheid borrelde aanvankelijk spontaan op met de aanwerving van enkele nieuwe collega’s. Een ecoteam zag het licht en probeerde door gerichte sensibilisering en motivering collega’s mee te krijgen. In 2014 werd duurzaamheid in de beleidsnota verankerd. Een win-win voor de stad, het personeel en de collectie. Geen beleids- zonder actieplan. Duurzaamheid werd hard gemaakt, met mondjesmaat. In 2019 werd duurzaamheid op basis van Agenda 2030 en de Duurzame Ontwikkelingsdoelstellingen transversaal ingeschoven in de beleidsnota. Daarvoor schakelde het externe begeleiding in en ging het een verfrissende en inspirerende samenwerking aan met andere Antwerpse musea.

Ecopolitie

Hoe ga je om met weerstand tegen nieuwe (duurzaamheids)maatregelen binnen de werking? Hoewel het ecoteam soms de bijnaam 'ecopolitie' krijgt toegedicht, initieerde het kleine aanpassingen met een grote impact. Bewustmaking via dialoog en reminders in de vorm van bijvoorbeeld cartoons in toiletten droegen daar sterk aan bij. Tijdens de winter maakt wekelijks een ander personeelslid vegetarische soep voor de collega’s, wat ook een informeel, verbindend moment tussen het team mogelijk maakt. Op het vlak van mobiliteit bleek de installatie van meer fietsenparkings een katalysator, maar ook een eenvoudige ingreep als het consequent bedekken van tochtspleten leverde veel op.

En wat doe je als het laaghangend fruit volledig geplukt lijkt? Draagvlak onder personeel en publiek blijft een constante uitdaging. Partnerschappen met koepelorganisaties zoals Greentrack Antwerpen en samenwerkingen met verwante instellingen, maar ook uit onverwachte hoeken, dragen bij aan het verhaal van maatschappelijke relevantie dat de erfgoedinstelling probeert te schrijven. Voorbeelden van co-creatieve initiatieven met andere organisaties zijn inclusieve en educatieve projecten als Cultuurvrienden, Woordenwolk en Luisterogen en het buurtproject Zotterikskes. Vanuit de stad werd het project Werklimaat, dat aanzet tot energiezuiniger beleid, dan weer omarmd.