Op werkbezoek in Londen - V&A

FARO-collega Monique Verelst trok in het kader van Erasmus+ in het voorjaar voor een werkbezoek naar Londen. Ze sprak er met verschillende medewerkers uit Londense musea over ecologische en sociale duurzaamheid.

In deel 1 van dit verslag volgen we Sara Kassam, Sustainability Lead van het V&A Museum, die inzoomde op het duurzaamheidsbeleid van het Victoria & Albertmuseum. Dit blogverslag geeft een impressie van het werkbezoek maar is te kort om diep op bepaalde thema’s in te gaan. Daarom wordt waar mogelijk doorverwezen naar bijkomende info.

Het Victoria & Albertmuseum (V&A) in South Kensington behoeft nauwelijks introductie. Het is een van ’s werelds meest toonaangevende musea voor toegepaste kunst en design. Andere locaties die het V&A in Londen (in de toekomst) exploiteert zijn het Young V&A, ook wel gekend als het voormalige Museum of Childhood in Bethnal Green, het V&A East − waar het V&A East Museum en het V&A East Storehouse in aanbouw zijn − en Blythe House. Verder is er een samenwerkingsovereenkomst met V&A Dundee in Schotland, V&A Wedgwood Collection in Staffordshire en de Shekou Design Society in China. Het V&A heeft geen directe controle over deze sites, maar steunt de partners bij activiteiten die verband houden met duurzaamheid.

Een duurzaamheidsplan schrijf je vanuit een holistische benadering

Als het op duurzaamheid aankomt is Sara Kassam de best geplaatste persoon in het V&A om meer toelichting te geven. Als hoofd van het duurzaamheidsteam werkte ze samen met een stuurgroep, met coördinatoren en met andere medewerkers van het museum een duurzaamheidsplan uit dat de komende drie jaar zal gevolgd worden. Prioriteiten worden onderverdeeld in drie rubrieken Place, People en Programme. Doel is een net zero uitstoot tegen 2035.

Om een zinvol plan op te stellen dat weerklank vindt bij het personeel, de partners en het publiek is een degelijke basis nodig. Bij aanvang van het traject moeten dan ook de nodige gegevens verzameld worden en richtlijnen bepaald. Pas daarna kunnen veranderingen doorgevoerd worden. Belangrijk daarbij is niet te focussen op individuele onderdelen maar op het geheel, op de hele organisatie en daarbuiten. Een holistische systeemgerichte benadering van duurzaamheid is daarom cruciaal.

Maar hoe begint u nu aan zo'n plan in musea met een klein team? Het V&A is immers een mastodont van een organisatie met tijd en middelen genoeg om een duurzaamheidsbeleid uit te stippelen, zou u denken. Sara: "Nochtans kan iedereen zich engageren om duurzaamheid significanter op te nemen in het beleid en de werking, zelfs in een klein team met een handvol medewerkers. Je hoeft ook geen expert in duurzaamheid te zijn om ernaar te handelen. Het is belangrijk om prioriteiten te stellen, te doseren in functie van je team en mogelijkheden. Onderneem in het begin kleine acties, anders wordt het al snel onoverzichtelijk en te complex. Vertrek niet van een ander maar vanuit je eigen organisatie en mogelijkheden en integreer duurzaamheid in het verhaal van je collectie."

Alles moet ook niet altijd opnieuw herdacht worden, online is er veel informatie beschikbaar die voor verschillende organisaties nuttig kan zijn. Verder is het ook belangrijk om een netwerk uit te bouwen. Fit for the future, Green museums, Ki Culture en Julie’s Bicycle zijn goede bronnen en lerende netwerken.

In deze blog van de V&A kunt u nalezen hoe u begint aan zo'n duurzaamheidsplan voor musea en worden enkele tips gedeeld.

En wat met tentoonstellen?

Tentoonstellen kan pas duurzamer worden als er van bij de start van het project aandacht besteed wordt aan alle facetten errond, zoals de merchandising, de promocampagnes, het transport, de tijdsduur en uiteraard de (tijdelijke) infrastructuur.

Om tegen 2035 de doelstellingen te bereiken moet ook het V&A designteam veranderen en de manier waarop het het ontwerp van gebouwen, interieurs, tijdelijke tentoonstellingen en evenementen benadert, aanpassen.

Circulair ontwerpen, embodied carbon en EPD’s

Het V&A heeft voor z’n medewerkers een Learning development program met diverse thema’s waaruit ze kunnen putten. Tijdens zo’n trainingssessie volgde ik samen met het designteam een digitale vorming rond net zero en circulaire systemen en hoe ermee om te gaan tijdens een ontwerp- en aanbestedingsproces. Eerder dan enkel te focussen op de oplevering van een gebouw of een tentoonstellingsscenografie, is het nodig aandacht te hebben voor de hele levenscyclus van het materiaal.

Tijdens de vorming werd ook het belang van embodied carbon en materialenpaspoorten of Environmental Product Declarations (EPD’s) toegelicht. Naast aandacht voor operationele CO2-emissies van gebouwen (bv. de ontwikkeling van uitstoot van gassen als gevolg van de energievoorziening), mag namelijk ook de embodied carbon niet vergeten worden: de hoeveelheid koolstof die vrijkomt tijdens het productieproces van een enkel object of een bepaald materiaal. EPD's geven details over de milieueffecten van interieur- en bouwmaterialen en -producten. Bij het voorschrijven van bepaalde materialen is het met het oog op ecologische duurzaamheid dus belangrijk om ook hiermee rekening te houden.

Het museumdesignteam van V&A pakt het na de vorming voortaan anders aan:

Er worden EPD’s opgevraagd; de materiaalanalyse helpt in het besluitvormingsproces.
Er wordt een materialenbibliotheek met uitgebreide milieugegevens aangemaakt die afgestemd wordt op hun specifieke context.
Er worden doelstellingen rond CO2-uitstoot opgenomen in het hele proces (op termijn kan er toegewerkt worden naar een koolstofbudget per project).

Uitdagingen

Heel wat universiteiten hebben al vele jaren een ‘Green League’. In een vast framework brengen ze bepaalde criteria in kaart zoals duurzame voeding, afval en recycling, koolstof- en waterreductie en -beheer, ethisch investeren. Aan de hand van die criteria wordt een Top Green Universities van de UK samengesteld.

Ook in de musea beweegt er wat op dit vlak, aldus Sara Kassam. Toch lopen musea momenteel nog jaren achter ten opzichte van universiteiten. Om die achterstand in te halen moeten meer data verzameld worden en moet er een betere monitoring en rapportering gebeuren zodat gegevens in alle openheid kunnen vergeleken én gecommuniceerd worden naar het team, partners en publiek.

In zijn huidige duurzaamheidsplan, dat loopt tot 2024, legde V&A een aantal fundamenten. In het volgende plan zal nu een versnelling hoger moeten geschakeld worden. Sara geeft aan dat er gestreefd zal worden naar een regeneratieve benadering, waarbij de organisatie een positieve impact heeft op het klimaatbeleid.

Meer lezen

Wil u meer weten over de vorming van het designteam over net zero en circulariteit? Lees dan hier het verslag.
Wil u meer weten over andere duurzaamheidsacties van het museum? Lees dan hier de blogs.
Nuttige informatie, toolkits, voorbeelden of links worden op termijn verwerkt in het luik duurzaamheid / participatie op de Erfgoedwijzer.

Het werk- en leerbezoek aan Londen werd gefinancierd met middelen van Erasmus+, het programma van de Europese Commissie. Om de cultureel-erfgoedsector goed te kunnen ondersteunen zijn we immers altijd op zoek naar voorbeelden en methodieken m.b.t. participatie, educatie en specifieke cultureel-erfgoedpraktijken. Om dat denkproces te versterken, laten we ons graag inspireren door goede voorbeelden en boeiende gesprekspartners in het buitenland.