Hebt u al gehoord van bodystorming, sketching, Low Fidelity Prototyping, narratieve scenario’s en persona's? Dit zijn slechts enkele van de methodieken die gebruikt worden om verschillende stakeholders te laten participeren in het ontwikkelen en vormgeven van (interactieve) tentoonstellingen. 

Om sociale barrières te ontmantelen en de museale tentoonstellingsruimtes open te stellen voor een heterogeen en multicultureel publiek worden steeds meer verschillende actoren betrokken bij het ontwikkelen en vormgeven van zowel vaste collectiepresentaties als tijdelijke tentoonstellingen. Erfgoedprofessionals kunnen voor het ontwikkelen van hun tentoonstellingsontwerp putten uit een set van Participatory Design (PD) of co-designmethodes en -technieken. Keuze genoeg dus, het komt er alleen op aan om de juiste methodiek (of meerdere) toe te passen voor het beoogde doel. 

Participatory Design of Design for Participation?

Is het enkel een kwestie om de juiste methodiek te kiezen voor het ontwikkelen van de tentoonstelling en stopt participatie bij oplevering van de tentoonstelling of blijft er ook nadien een participatieve inbreng van het publiek mogelijk?  

In dit opzicht maakt Nina Simon een onderscheid tussen ‘Participatory Design’ van ‘Design for Participation’ wanneer ze stelt: “Participatory Design means innovating the process and Design for Participation means innovating the Product”. Simon stelt zich enkele vragen: is een tentoonstelling participatief als de bezoeker geen plaats vindt voor een eigen inbreng? Is er sprake van participatie als de bijdragende ervaring is ontworpen zonder de inbreng van de betrokken bezoeker? Moet een participatief proces zichtbaar gemaakt worden voor de bezoeker en heeft hij/zij er interesse in? Kan elke bezoeker co-creator zijn in de tentoonstellingsruimte? Is er een participatieproces nodig om een platform te ontwikkelen waar ruimte is voor co-creatie en co-design?

Dit zijn alvast enkele vragen die ons kunnen inspireren tijdens enkele FARO-evenementen in het najaar. Geïnteresseerden kunnen hun licht opsteken over dit thema tijdens:

• het Groot Onderhoudop 9 november, in de sessie Co-design: participatie in de vormgeving. Sprekers zijn Liesbeth Huybrechts en Lorna Cruickshanks;
• de conferentie Erfgoed en immersieve storytelling op 4 december, waar Merel van der Vaart het meSch-project toelicht. meSch - material encounterS with digital cultural heritage - dicht de kloof tussen visitor experience en de materiële collectie. Bedoeling is een platform te creëren voor de creatie van digitale content (door een DIY-filosofie) die tastbare objecten verrijkt en tot stand kwam d.m.v. verschillende co-designmethodieken. 

Meer informatie over de sprekers

Liesbeth Huybrechts (°1979) is hoofddocent op het gebied van participatief ontwerp, ruimtelijke transformatieprocessen en ‘human-computer interaction’ in de onderzoeksgroep Arck, Universiteit van Hasselt. Zij is betrokken bij Living Lab De Andere Markt, een ruimte voor reflectie en actie rond de toekomst van werk. Ze maakt ook deel uit van de onderzoeksprojecten Traders and Critical Heritage die zich bezighouden met participatief ontwerp en (erfgoed in) de publieke ruimte (Marie Curie ITN). Samen met Thomas Laureyssens ontwierp ze de veel gebruikte participatieve mappingtool MAP-it. Als freelancer werkt ze aan tentoonstellingen, workshops en schrijfopdrachten. In het verleden gaf ze les in de Social Design Masters, Design Academy Eindhoven in de afdeling Interaction Design (LUCA, KULeuven). Ze was mede-oprichter van de onderzoeksgroep Social Spaces die de sociale kwaliteiten van design en kunst verkent.

Lorna Cruickshanks is an experienced museum professional specialising in community engagement and participation. Coming from the UK, Lorna has worked for seven years in the Community Partnerships Team at the British Museum building long term relationships with local audiences and collaboratively developing projects and programming in support of and in response to this. She also managed the older people’s programme at the Geffrye Museum, as well as working at the Museum of London with supplementary schools. Now based in the Netherlands, Lorna continues her work as a freelancer, with a primary focus on training museum professionals and advising organisations on access and community participation. Lorna’s academic publications include co-authoring 'Partnerships and Plurality: Evolving practices at the British Museum’ in Museum Participation, New Directions for Audience Collaboration edited by Kayte McSweeney and Jen Kavanagh (2016).

Merel van der Vaart is docent & promovendus aan de Universiteit van Amsterdam en eigenaar van Muse - Mensen & musea, een advies- en projectbureau. Ze werkte jarenlang in de frontlinie van culturele instellingen, als publieksbegeleider, docent en gids. Tegenwoordig werkt Merel voornamelijk achter de schermen als conceptontwikkelaar, adviseur en onderzoeker. In haar werk combineert ze graag academische kennis met praktische oplossingen. Ze is gespecialiseerd in het gebruik van media & technologie, participatie, innovatie en co-creatie en werkte in het verleden met onder andere historische, medische en wetenschappelijke collecties, kunst en erfgoed.

Relevante literatuur

• meSch project, Co-designing Encounters with Digital Cultural Heritage, 2015.
• G. Taxén, Introducing Participatory Design in Museums, 2004.
• L.Ciolfi, e.a., Articulating Co-Design in Museums: Reflections on Two Participatory Processes, 2016.
• F. McDermott, L. Maye & G. Avram, Co-designing a Collaborative Platform with Cultural Heritage Professionals, 2014.
• Nina Simon, Participatory Design means Innovating the Process - Design for Participation means Innovating the product, 2009, en verder: Evaluating Participatory Projects, in: Nina Simon, The Participatory museum.
• Jacqueline van Leeuwen, Tools voor een open huis, FARO-website

Foto: Draftsmen's Congress. Tijdens een tentoonstelling van Pawel Althamer in het New Museum (New York, 2013) mochten museumbezoekers hun eigen kunst creëren. Eden, Janine and Jim via Flickr, CC BY 2.0