De verzetsgeschiedenis van Musée de l’Homme verstript
Hoe interesse wekken voor gebeurtenissen uit het verleden én voor actuele vraagstukken met een zekere complexiteit? Ongetwijfeld een van dé hamvragen waarmee menig erfgoedorganisatie vandaag worstelt. Wel, hallo graphic novel! Strips blijken een uitermate geschikt medium voor gelaagde boodschappen. Dat wordt met verve bewezen door Des Vivants, een strip over de verzetsgeschiedenis van het Musée de l’Homme.
In maart 2022 kreeg ik de kans om de werking van Musée de l’Homme in Parijs te leren kennen, dankzij steun van Erasmus+. Dit museum drijft op de vraag waar we als mensheid vandaan komen én waar we heengaan. In een interview met André Delpuech, tot voor kort directeur van het museum en er momenteel nog steeds aan verbonden via het onderzoeksinstituut Centre Alexandre-Koyré, leest u hier in de septembereditie van faro meer over.
De nood om te begrijpen
Via een kennis, ene Paul Hauet, een kolonel op rust, zette ze in het najaar van 1940 haar eerste stappen in la résistance. Als onderzoekster bij het Musée de l’Homme kwam ze vervolgens in contact met de verzetsgroep die zoals gezegd vanuit het museum werd aangedreven.
In Fragments de Vie komt haar levensgeschiedenis tot leven waarbij de lezer inzicht krijgt in haar leven voor, tijdens en na de oorlog. Ze beschrijft hoe Boris Vildé, Anatole Lewitsky en Yvonne Oddon de motoren waren van de verzetsgroep. Hoe ze werden opgepakt en ter dood werden veroordeeld. En hoe zijzelf uiteindelijk ook werd gearresteerd en naar het concentratiekamp Ravensbrück werd afgevoerd.
Het boek Fragments de Vie (2009) met teksten samengebracht door Tzvetan Todorov en uitgegeven bij Éditions du Seuil is een echte aanrader. Dat geldt ook voor Le réseau du Musée de l’Homme. Une résistance pionnière van Alain Monod (2015), uitgegeven bij Riveneuve éditions.
Beeldcultuur om teksten (beter) te begrijpen
Lezen is een specifieke manier om kennis op te doen. Het vraagt aandacht, taalgevoeligheid, tekstbegrip én een zeker voorstellingsvermogen. Het is natuurlijk de taak van de auteur om de teksten te laten leven, en de verbeelding op gang te brengen. Bij het lezen van Tillion en Monod gebeurt dat. Maar toch. Om een inzicht te krijgen in het verzetsnetwerk bijvoorbeeld, grip te krijgen op de chronologie van de gebeurtenissen en de onderlinge verbanden, neemt u er als lezer best een notitieboekje bij om alles nauwgezet bij te houden. Het komt dus niet vanzelf. Op zich is dat niet slecht: het is een goede oefening om vat te krijgen op complexe geschiedenissen.
Ode aan de graphic novel!
Hetzelfde geldt voor het Musée de l’Homme en meer in het bijzonder voor de verzetsgeschiedenis. Al vrij goed op de hoogte van deze aangrijpende episode, was ik maar al te blij om de graphic novel Des Vivants (2021) in handen te krijgen. De verstripte verzetsgeschiedenis van Musée de l’Homme, zeg maar. Een stevig boek van maar liefst 259 pagina’s (niet niets dus!) waarin de verzetslui zelf worden opgevoerd en op een zeer bevattelijke, toegankelijke manier het verhaal ontrafelen. De strip is bovendien prachtig getekend en ingekleurd, een kunst op zich. Door de mix van beelden en tekst zorgt Des Vivants ervoor dat de kennis die ik al had verder doordringt en beter blijft hangen. Wanneer ik nadien opnieuw het boekje van Alain Monod doornam of me probeerde in te beelden hoe het moet geweest zijn voor Germaine Tillion, wordt ook die informatie extra inzichtelijk. Zoals gezegd, is Des Vivants ook een esthetisch plezier om te lezen en te koesteren: het genre van het beeldverhaal wordt niet voor niets de ‘negende kunst’ genoemd.
Strips en musea: wat zijn de mogelijkheden?
Ook Des Vivants wil ik u warm aanbevelen; dat zal intussen wel duidelijk zijn. Het boek is bovendien een uitnodiging om na te denken over de mogelijkheden van het beeldverhaal. Bijvoorbeeld om de drempels tot de inhoud van het erfgoed te verkleinen. De strip is een medium dat toelaat om complexe (historische) gebeurtenissen of actuele vraagstukken uit te diepen via beelden én een goed verteld verhaal. Lees bijvoorbeeld De eindeloze wereld maar eens, een intrigerend boek van Christophe Blain en Marc Jancovic over de klimaatproblematiek.
Belangrijk om deze relatie dus van naderbij te onderzoeken en te horen wat binnen- en vele buitenlandse musea en stripmakers hierover te vertellen hebben. Vandaar dat we op dinsdag 6 september 2022 een studiedag over het onderwerp organiseren. FARO organiseert samen met het Belgisch Stripcentrum en Stripgids. Én met de zeer gewaardeerde steun van het Instituto Cervantes, het Istituto Italiano di Cultura, LUCA School of Arts en de Ambassade van de Bondsrepubliek Duitsland.
Meer informatie en de mogelijkheid om in te schrijven, vindt u hier. Heel graag tot dan!
Het werk- en leerbezoek aan Parijs werd gefinancierd met middelen van Erasmus+, het programma van de Europese Commissie. Om de cultureel-erfgoedsector goed te kunnen ondersteunen zijn we immers altijd op zoek naar voorbeelden en methodieken m.b.t. participatie, educatie en specifieke cultureel-erfgoedpraktijken. Om dat denkproces te versterken, laten we ons graag inspireren door goede voorbeelden en boeiende gesprekspartners in het buitenland.
Foto's: Drie personages uit Des Vivants © Editions 2024 / Germaine Tillion door AureCou via Wikimedia Commons, CC BY-SA 4.0 / Cover en pagina's Des Vivants © Editions 2024
