Canvas toont de geheimen van het Lam Gods

Vorig weekend opende in Gent de grote, langverwachte tentoonstelling Van Eyck. Een optische illusie. Naar aanleiding daarvan presenteert Canvas nu een triptiek rond de restauratie van Van Eycks bekendste werk.

Geheimen van het Lam Gods is een documentair drieluik over de even nauwgezette als spectaculaire restauratie van het monumentale meesterwerk van Jan en Hubert Van Eyck. Een ploeg van Canvas kreeg exclusief de kans om het hele restauratieproces te filmen in het restauratieatelier in het Museum voor Schone Kunsten in Gent.

Deze unieke beelden vormen de rode draad door deze driedelige reeks ter gelegenheid van het Van Eyckjaar. Restaurateurs, experten en liefhebbers geven het commentaar bij de beelden. Zij vertellen hoe de restauratie een aantal geheimen van het Lam Gods ontsluierd heeft, en de inzichten over Jan en Hubert Van Eyck grondig veranderd.

Vanaf zondag 16 februari om 20.55 uur op Canvas en meteen ook integraal op Canvas.be.

In oktober 2012 begonnen acht restaurateurs van het KIK (Koninklijk Instituut voor het Kunstpatrimonium) aan de restauratie van het Lam Gods, het wereldberoemde schilderij van Jan en Hubert Van Eyck. Hun opdracht was bij aanvang heel bescheiden: de fel vergeelde vernissen verwijderen, losse verfschilfers terug vastzetten en slechte retouches verbeteren.

Een team van wetenschappers zou de werken nauwlettend op de voet volgen en hoopte tijdens het proces een antwoord te krijgen op de vragen die al decennialang de kunstwereld beroeren. De restauratie zou 4,5 jaar duren en zo’n 1,5 miljoen euro kosten. Nu, zeven jaar later, is nog maar twee derde van het Lam Gods gerestaureerd en zijn de kosten al bijna verdubbeld. Maar de resultaten zijn navenant.

Aflevering 1: Jan Van Eyck en de plooi van Johannes

Pas na anderhalf jaar ontdekken de restaurateurs dat de panelen van het Lam Gods zwaar overschilderd zijn, sommige zelfs tot 70%. Een schok en een les in nederigheid. Hoe komt het dat niemand dat ooit gezien heeft? Wat moet er met die overschilderingen gebeuren? Wie neemt die beslissing?

Langzaam verwijderen de restaurateurs de overschilderingen en onthullen ze het Lam Gods zoals Van Eyck het heeft bedoeld, met de juiste diepte, de perfecte plooival van de mantels en de sprekende kleuren. Het genie van Van Eyck is opnieuw zichtbaar. En wat is dat nu precies, dat genie van Van Eyck dat door de restaurateurs langzaam onthuld wordt? De Nederlandse kunstenares Charlotte Caspers toont het ons in haar atelier.

Aflevering 2: Hubert Van Eyck en de kuisvrouw van Filips De Goede

Dé ontdekking van de restauratie is het feit dat het kwatrijn - de Latijnse tekst op de houten lijst van het Lam Gods - origineel is. Wat zegt dat over het aandeel van Hubert Van Eyck? Wie heeft wat geschilderd? In de tijd van Van Eyck wist waarschijnlijk iedereen wat het Lam Gods moest voorstellen, maar wij kijken er met andere ogen naar. Wat stelt het Lam Gods voor? Is het ja dan nee een gebricoleerd schilderij? En waarom weten we zo weinig over Hubert Van Eyck? Professor Jan Dumolyn duikt met ons in de Gentse stadsarchieven.

Aflevering 3: Het lam, de duif en de rechterborst van Eva

Ook het centrale paneel met De Aanbidding van het Lam Gods blijkt zwaar overschilderd te zijn – tot het iconische lam toe. Waarom werd het lam overschilderd? Wat moet er met de duif gebeuren die niet van Van Eyck zou zijn? Welke gebouwen zijn er tevoorschijn gekomen waarvan niemand vermoedde dat ze onder de overschilderingen zaten? Was Van Eyck echt zo’n meester in realistisch schilderen? Wat dan met de rechterborst van Eva? En heeft Van Eyck de skyline van Gent geschilderd of een imaginaire stad? Marie-Christine Lalleman, voormalig stadsarcheologe, gidst ons door het Gent van de Van Eycks.

Nog een laatste tip?
Herbeluister op Klara.be de uitzending van Pompidou, waarin Chantal Pattyn praat met tentoonstellingscoördinatrice Frederika Van Dam, kunsthistoricus Maximiliaan Martens, een van de drie curatoren van de tentoonstelling. En met projectleider Johan De Smet.