Hoe kan een eeuwenoud handschrift aansluiting vinden bij een hedendaags publiek? Wat de Universiteit Utrecht recent met het Utrechts Psalter gedaan heeft is een mooi voorbeeld van hoe het kan. Naar aanleiding van de 380e verjaardag van de Universiteit Utrecht zijn twintig striptekenaars gevraagd om aan de slag te gaan met de spectaculaire illustraties die in dit 9e-eeuwse handschrift zijn opgenomen.

Dat Utrechts Psalter (of ‘psalmenboek’) is een belangrijk document. Zo is het vorig jaar toegevoegd aan het Memory of the World Register van UNESCO. Op deze lijst met documentair erfgoed van wereldbetekenis staan onder andere ook de Gutenberg Bijbel, de filmnegatieven van 'The Wizard of Oz', het originele dagboek van Anne Frank, en Marx’ opzet van het Communistisch Manifest.

Het rijk geïllustreerde psalmboek is bijna 1.200 jaar geleden in de buurt van Reims gemaakt en wordt – na een heleboel omzwervingen – sinds 1716 in de Universiteitsbibliotheek Utrecht bewaard. Over geen enkel middeleeuws handschrift in Nederlands bezit is zoveel geschreven. Het boek bevat 150 psalmen en zestien Bijbelse liederen en gebeden, stuk voor stuk op een bijzondere manier geïllustreerd. Het leest als een stripverhaal waarin delen uit de teksten boven de psalm zijn afgebeeld.

Trendsetter

De enigszins surrealistische en dynamische stijl van de tekeningen uit het Utrechts Psalter was in de tijd waarin het gemaakt werd heel innovatief. Onderzoek heeft uitgewezen dat er zes verschillende tekenaars aan gewerkt hebben. De tekeningen doen soms denken aan het fantasievolle werk van Jeroen Bosch. De stijl en de afbeeldingen werden nog eeuwen lang in Frankrijk en Engeland geïmiteerd. In dat opzicht was het boek dus een echte trendsetter. Ook op het vlak van allerlei andere vormelijke aspecten is het een heel bijzonder werk.

Twintig stripmakers hebben zich dus, op vraag van de universiteit, gebogen over het Utrechts Psalter. Elk van hen heeft een nieuwe verbeelding van een van de psalmen gemaakt. Bij elke nieuwe afbeelding wordt tevens de oorspronkelijke illustratie van het Utrechts Psalter afgebeeld, in combinatie met wat tekst en uitleg. De bekendste van deze groep is ongetwijfeld Marcel Ruijters, die zopas ‘Jheronimus’ afleverde, een biografie over leven en werk van Jheronimus Bosch. Maar dat is weer stof voor een ander artikel.

U kunt het psalmenboek hier digitaal en in detail bekijken. ‘Utrechts Psalter 2016’ kost 5,95 euro en is uitgegeven bij Inkt.