FARO zet volop in op onderzoek. In dat kader gaan we – onder meer – samen met de erfgoedsector na welke plaats onderzoek heeft in erfgoedorganisaties. Een specifieke soort van onderzoek is ‘burgerwetenschap’, of onderzoek gecombineerd met een participatief traject. De burger participeert letterlijk in het wetenschappelijke proces en wordt zelf onderzoeker.

Van crowdsourcing tot citizen science

Waarom maken we een onderscheid met ‘crowdsourcing’? Bij crowdsourcing is het einddoel niet wetenschappelijk onderzoek uitvoeren, maar wel het werk van een beperkt aantal professionals verlichten door de participatie van vele vrijwilligers. Vaak gaat het hier over digitaliseringsprojecten, waarbij de collectie kan worden getranscribeerd, gecorrigeerd, gecontextualiseerd of geclassificeerd. Twee van de bekendste crowdsourcingplatformen zijn VeleHanden en DoeDat van de Plantentuin in Meise.

Bij burgerwetenschapsprojecten of ‘citizen science’ is de wetenschappelijke component cruciaal. In deze projecten wordt dan ook altijd een onderzoeksinstelling betrokken. De participatie van de burger gaat ook verder. Volgens de tien principes van citizen science (opgesteld door de European Association for Citizen Science) moeten burgers kunnen deelnemen aan verschillende fasen van het onderzoek, zo ook bijvoorbeeld bij het formuleren van de onderzoeksvraag of de ontsluiting van de resultaten. 

Ook voor erfgoedorganisaties?

Uit de workshop Gedeelde uitdagingen, die Scivil, het Vlaams Kenniscentrum voor Citizen Science, op 31 mei organiseerde, bleek dat musea, archieven en bibliotheken wel degelijk interesse hebben in het participeren aan burgerwetenschapsprojecten maar dat ze vaak de connectie met onderzoekers (universiteiten en hogescholen) missen.

Een erfgoedorganisatie heeft namelijk heel wat troeven in handen voor zo’n type onderzoeksprojecten. Er is natuurlijk de eigen collectie als grote bron van onderzoeksmateriaal. Maar daarnaast heeft een erfgoedorganisatie ook een directe link met de burgers. Zij komen op bezoek in het museum, het archief of de bibliotheek. Vaak is er ook een samenwerking met scholen.

Om het onderzoek volledig zelf te coördineren, op te zetten en te communiceren, ontbreekt vaak de tijd en de middelen. Inzetten op partnerschappen, o.a. met onderzoeksinstellingen is dan cruciaal. Om die connectie tussen de onderzoekswereld en de erfgoedsector te bevorderen, gaan Scivil, FARO en Histories samen aan de slag. Wordt vervolgd.

Enkele voorbeelden

Ondertussen zit de erfgoedsector niet stil. Zo lopen er heel wat crowdsourcingprojecten in archieven waarin vrijwilligers aan de slag gaan met grote delen van de collectie, ze te transcriberen en te digitaliseren. Denk aan projecten als S.O.S. Antwerpen.

Maar cultureel-erfgoedorganisaties kunnen burgerwetenschap ook inzetten voor allerlei functies binnen de werking. Zo gaat het AfricaMuseum aan de slag met burgerwetenschap. Binnen het project CRESCO – Citizen Rescuers for Collections – draagt de burger bij aan de bewaring en het onderzoeken van de biologische collecties door insectenlabels te transcriberen en te annoteren, houtstalen voor te bereiden of vogelspecimens proper te maken en/of te fotograferen.

Ook het GUM – Gentse Universiteitsmuseum – verkende burgerwetenschap in de tentoonstelling Phallus. Norm & Vorm. In een samenwerking met prof. Dr. Piet Hoebeke, hoogleraar urologie aan UGent, werd via een opstelling in de expo een vragenlijst voorgelegd aan de bezoekers over het thema genderidentiteit.

Foto: Vlad Tchompalov via Unsplash