Cultureel erfgoed en corona bij Erfgoedcel Pajottenland & Zennevallei

Wikipedialogo met de gemeenschap, Giulia Forsythe, hertekend door Asiyeh Ghayour via Wikimedia Commons

In het kader van het relanceplan Cultuur van minister Jan Jambon kregen de sectorale steunpunten (Kunstenpunt, Socius en FARO) i.s.m. Cultuurloket de opdracht om mee te werken aan het project Cultuur na Corona. FARO was verantwoordelijk voor het traject ‘cultureel erfgoed’. Dit resulteerde in de publicatie Cultureel erfgoed en corona: een balans. Meer informatie over deze publicatie en dit traject kon u eerder al lezen in deze blog.

Hilke Arijs, beleidscoördinator Cultureel Erfgoed bij de Cultuurregio Pajottenland & Zennevallei © Hilke Arijs

Binnen dit traject bracht FARO niet alleen een heleboel uitdagingen in kaart, maar werden ook enkele goede, inspirerende praktijken verzameld die ontstaan zijn tijdens de coronapandemie of in die periode tot volle bloei zijn gekomen. Dit bericht is het voorlaatste in een reeks van zes blogs waarin we u laten kennismaken met collega’s die blijk hebben gegeven van een grote veerkracht.

Voor dit vijfde interview sprak FARO met Hilke Arijs, beleidscoördinator Cultureel Erfgoed bij de Cultuurregio Pajottenland & Zennevallei. Met het project Iedereen Wiki wisten ze lokaal erfgoed in kaart te brengen en digitaal beschikbaar te stellen.

Iedereen Wiki

We kennen het verhaal ondertussen: corona legt het leven stil in maart 2020. Processies, de jaarlijkse kermis en andere plaatselijke evenementen konden niet plaatsvinden en veel erfgoedvrijwilligers zaten noodgedwongen thuis. Mensen gingen wandelen in de eigen buurt en herontdekten zo het lokale erfgoed. Tegelijkertijd werden ze zich meer en meer bewust van de waarde die ze hechten aan deze tradities en dit erfgoed.

Hierop pikte de erfgoedcel dankbaar in voor het project Iedereen Wiki. Samen met Wikimedia België organiseerden ze een campagne om het lokale erfgoed in het Pajottenland en de Zennevallei beter te beschrijven op Wikipedia, Wikimedia Commons en Wikidata. De projectpagina stelt de doelen duidelijk:

“Het project focust zich op drie onderdelen:

het toeleiden van klassieke erfgoedactoren naar het gebruik van platformen door communicatie en vormingen;

het stimuleren van het ontsluiten van erfgoed uit onze streek;

het maken van aangepaste materialen op maat van de erfgoedsector.”

“Tijdens corona stimuleerden we iedereen om hieraan mee te werken. We voerden promotie via digitale media en zelfs via Radio 2. En we organiseerden twee webinars om mensen vertrouwd te maken met het werken met Wikipedia, hoe ze moesten schrijven en bestanden opladen”, aldus Hilke.

Wikipedia, betrouwbaar?

Om dit project succesvol te laten verlopen is het informeren van mensen een belangrijke stap. Enerzijds om met Wikipedia te leren werken, maar anderzijds ook om een bepaalde achterdochtigheid weg te nemen. “De drempel om met Wikipedia te werken is nog altijd groot. We hebben allemaal vroeger geleerd dat Wikipedia geen betrouwbare bron is. Dit ‘fake news’ moesten we uit de wereld helpen. We gaven dan ook aan dat er veel factchecking gebeurt en dat de regels streng zijn. Gelukkig voor ons zijn die ook duidelijk en hadden we nooit problemen met auteursrechten”, zegt Hilke.

De erfgoedcel richtte zich met dit project op alle inwoners van de regio, maar ook op de lokale erfgoedverenigingen. Die merkten al snel dat het werken met Wikipedia zeer voordelig is. “Mensen begonnen spontaan informatie te corrigeren en er werden steeds meer foto’s toegevoegd”, vertelt Hilke. “Als we de resultaten van het project deelden op sociale media, kwam er veel reactie op. Dit was dus een groot verschil met de gesloten onlinesystemen van voordien.”

“Voor ons was het belangrijk in te zetten op open data die kunnen hergebruikt worden. We zochten iets waar heel de gemeenschap aan kan, waar de toerismesector of het lokaal bestuur mee aan de slag kan. Zo breng je mensen echt dichter bij het erfgoed.”

Achter de schermen

Dit project had weinig impact op de interne werking van de erfgoedcel. “Het kost ons niets en doordat we met de erfgoedvrijwilligers al een vertrouwensband hebben, moesten we niet veel extra inzetten op promotie. We kunnen natuurlijk niet voorspellen hoe dit was geweest zonder corona”, stelt Hilke duidelijk.

“Eén voordeel hadden we wel: zelf heb ik een digitale achtergrond en dus al heel wat technische kennis. Ik maak zelf ook deel uit van de Wikipedia-community en kan dus sneller de vertaalslag maken naar de erfgoedsector”, geeft Hilke aan. “De Wikipedia-community bestaat vooral uit mensen die technische affiniteit hebben. Vanuit de erfgoedsector nemen vooral mensen deel die een inhoudelijke interesse hebben. Dat is niet altijd gemakkelijk met elkaar te verzoenen en we zien dat er vaak communicatieproblemen zijn.” De Wikipedia-community heeft ook minder nood aan fysieke bijeenkomsten, terwijl de erfgoedgemeenschap hier wel naar hunkert. Het blijven dus twee verschillende gemeenschappen. Maar de erfgoedcel probeert op die zaken in te spelen.

“Zo zullen we enerzijds een toegankelijke handleiding schrijven op maat van de lokale erfgoedvrijwilliger. Op die manier kunnen andere erfgoedcellen deze werking eenvoudig overnemen zonder op dezelfde uitdagingen te botsen”, vertelt Hilke. “Anderzijds konden we door corona de webinars met uitleg enkel online laten doorgaan. Maar we merken wel dat ons doelpubliek het fysieke nodig heeft en apprecieert. De computer erbij nemen, iets tonen, sneller op vragen kunnen inspelen … dat loont”, bedenkt Hilke.

“Je hebt het fysieke nodig om digitaal meer kwaliteit te genereren.”

Corona weg, Iedereen Wiki blijft

Projectbeeld QR-PZ © Cultuurregio Pajottenland & Zennevallei

Iedereen Wiki is de basis voor heel wat vervolgprojecten. “Een van de projecten die we begin 2021 hebben opgestart is ons project rond QR-codes. Vroeger hadden we al QR-codes op verschillende plaatsen in de gemeenten, maar die verwezen naar een pagina van een lokaal bestuur of van een toeristische dienst. Nu kunnen we die linken aan de Wikipediapagina. En zo zien we opnieuw dat grote voordeel van open data: mensen kunnen zelf informatie toevoegen en alles up-to-date houden”, vervolgt Hilke. Ook hiervan werd een draaiboek gemaakt, beschikbaar op de website van Cultuurregio Pajottenland & Zennevallei.

“We gaan nu ook samenwerken met Avansa: zij bieden ook de workshops voor het werken met Wikipedia aan”, vertelt Hilke. Maar de toekomstplannen stoppen daar niet. “We zouden ook graag mensen die andere talen spreken willen betrekken. Zij vertrekken dan vanuit hun sterkte – namelijk de kennis van de taal – en kunnen zo hun lokaal erfgoed/eigen gemeente beter leren kennen”, blikt Hilke vooruit.

Cultuurregio Pajottenland & Zennevallei had het inzetten op de digitalisering van cultureel erfgoed reeds opgenomen in het beleidsplan van de erfgoedcelwerking, maar corona heeft dit proces sterk versneld. “Het mooie aan dit project is dat we nu complete resultaten kunnen tonen. Tijdens de crisis hebben wij hier heel veel werk in kunnen steken, met als gevolg dat die QR-codes nu heel zichtbaar aanwezig zijn in de regio”, vult Hilke aan.

Iedereen Wiki kan andere erfgoedcellen inspireren om met Wikipedia aan de slag te gaan. Wij bedanken Hilke Arijs voor het interview. Met dank aan Leonard Adriaen, projectmedewerker ‘Cultuur na Corona’ bij Cultuurloket.

Lees meer

Foto’s

Wikipedia-logo met de gemeenschap, Giulia Forsythe, hertekend door Asiyeh Ghayour via Wikimedia Commons
Hilke Arijs, beleidscoördinator Cultureel Erfgoed bij de Cultuurregio Pajottenland & Zennevallei © Hilke Arijs
QR-code Iedereen Wiki © Cultuurregio Pajottenland & Zennevallei
Logo gemaakt in kader van fotowedstrijd 'Wiki Loves PZ'. Cultuurregio Pajottenland & Zennevallei via Wikimedia Commons
Projectbeeld QR-PZ © Cultuurregio Pajottenland & Zennevallei

saidja steenhuyzen

09 november 2021

Cultureel-erfgoedsector