Cultureel erfgoed en corona bij Liberas

In het kader van het relanceplan Cultuur van minister Jan Jambon kregen de sectorale steunpunten (Kunstenpunt, Socius en FARO) i.s.m. Cultuurloket de opdracht om mee te werken aan het project Cultuur na Corona. FARO was verantwoordelijk voor het traject ‘cultureel erfgoed’. Dit resulteerde in de publicatie Cultureel erfgoed en corona: een balans. Meer informatie over deze publicatie en dit traject kon u eerder al lezen in deze blog.

Binnen dit traject bracht FARO niet alleen een heleboel uitdagingen in kaart, maar werden ook enkele goede, inspirerende praktijken verzameld die ontstaan zijn tijdens de coronapandemie of in die periode tot volle bloei zijn gekomen. Dit bericht is het tweede in een reeks van zes blogs waarin we u laten kennismaken met collega’s die blijk hebben gegeven van een grote veerkracht.

Peter Laroy, directeur Liberas © Marc Haegeman

Kim Descheemaeker, onderzoeksmedewerker bij Liberas © Marc Haegeman

Voor dit interview sprak FARO met Peter Laroy en Kim Descheemaeker, respectievelijk directeur en onderzoeksmedewerker bij Liberas in Gent. Dat zette tijdens de coronapandemie het project Liberas Stories op poten. Met dit project gaat Liberas actief aan de slag met de (actuele) geschiedschrijving van het liberalisme en bouwt het verder aan de digitale publiekswerking.

Liberas Stories

“Liberas Stories is een initiatief van cultureel archief en erfgoedorganisatie Liberas. Het verhalenplatform markeert de 175e verjaardag van de oprichting van de Liberale Partij in België. Liberas Stories wortelt in het veld van de digital history en in beleidsimpulsen om door middel van nieuwe en digitale media over erfgoed te verhalen”, zo lezen we op de website.

“Het platform is opgebouwd op basis van twee pijlers. In de 'Atlas' wordt de wereld van het liberalisme in kaart gebracht aan de hand van thematische velden (partij en politiek, burgers wereldwijd, de blauwe beweging en samenlevingsinnovatie). Het ‘Magazine’ is een vitrine: nieuwe verhalen, gekoppeld aan de collectie van Liberas maar ook met bijdragen van gastauteurs.”

Van idee tot uitwerking

Postzegel n.a.v. het 150-jarig bestaan van de Liberale Partij in 1996 © Liberas

Liberas Stories heeft enige voorgeschiedenis: het was enkele jaren geleden namelijk al ter sprake gekomen en werd toen omschreven als een ‘kennisplatform’.

“We hadden, met onze onderzoeksgroep, vastgesteld dat er een lacune was in de geschiedschrijving van het liberalisme. Er wordt weinig op ingezet hoewel er vanuit de liberale erfgoedgemeenschap zeker vraag naar is.”

Omdat de liberale partij in 2021 175 jaar bestaat, ging het archief op zoek naar andere vormen om een actuele geschiedschrijving op poten te zetten. In de ‘digitale’ coronatijd lag het voor de hand dat het idee van het kennisplatform zou omgezet worden naar een verhalensite.

“Via Ruben Mantels, onze gewezen onderzoeksmedewerker, pikten we het idee op van Liberas Stories. Ruben werkte als halftijds medewerker bij de vakgroep Geschiedenis (Universiteit Gent) mee aan UGent Memorie – een website ter gelegenheid van het UGent-jubileum – en was dus enigszins vertrouwd met dit soort initiatieven”, zegt Peter. Daarnaast keek Liberas nog naar enkele andere voorbeelden: in Vlaanderen was er de blog van Cegesoma.be en in Nederland die van het Literatuurmuseum en van Beeld en geluid.

Met Liberas Stories richt Liberas zich op het eigen archief van de liberale zuil, terwijl de reeds bestaande collectiewebsite www.liberas.eu breder gaat en meer erfgoedgericht is. Er wordt goed nagedacht over wat er op de collectiewebsite komt en wat op de projectwebsite van Liberas Stories gezet wordt. “We waken erover dat we met Liberas Stories specifieker kunnen ingaan op het liberale verhaal en echt in de diepte kunnen kijken”, geeft Peter aan. ”In het onderdeel ‘Magazine’ in Liberas Stories vertrekken we vanuit de collectie. Het gaat hierbij dus om stukken die we zelf hebben. Die verbinden we dan met de geschiedenis van de liberale beweging. Die artikels hebben de bedoeling om de lezers toe te leiden naar onze collectie.” De digitale werking maakt het mogelijk om een heel brede variatie aan collectiestukken te betrekken in de berichtgeving, zoals affiches, foto’s, kranten en archiefstukken. Op deze manier kan men inspiratie blijven putten uit de collectie en kan er blijvend gezocht worden naar nuances in de verhalen.

Terwijl het project al enigszins vorm kreeg vóór corona, heeft de pandemie de uitwerking ongetwijfeld in een stroomversnelling gebracht. Elke medewerker en bestuurder werden – noodgedwongen – meegetrokken in de digitale mindset.

Corona, een geluk bij een ongeluk

“Door dit project konden de medewerkers tijdens corona blijven werken en zagen ze ook meteen de resultaten van hun werk. Dat is ook het voordeel van dit digitale: je kan meteen publiceren. Een boek samenstellen, redigeren en drukken duurt al vlug enkele jaren.”

Jane Brigode, onderwijzeres, feministe, gemeenteraadslide en schepen in Vorst © Liberas

Door de gedwongen sluiting en beperktere werking tijdens corona kon Liberas ook meer medewerkers op het project zetten – een beetje geluk bij een ongeluk. “We hebben dus veel meer tijd kunnen besteden aan het project en het van bij de start groter kunnen uitbouwen dan oorspronkelijk voorzien. We zijn geland met 20 grote artikels, een 40-tal kleinere, een 100-tal boegbeelden en een uitgebreide tijdlijn. In niet-coronatijden hadden we dat niet kunnen bolwerken”, vervolgt Peter. Corona gaf tijd.

Is dit ook haalbaar in de toekomst, bij een ‘normale’ werking? “We willen Liberas Stories zeker systematisch blijven aanvullen met een achttal teksten per kwartaal”, vertelt Kim. “Daarin is het digitale ook een zeer gemakkelijke werkvorm. We kunnen het platform en de kennis nu geleidelijk aan opbouwen en tegelijkertijd wel alles blijven ontsluiten op één plaats.”

“Liberas Stories levert ook voordelen op voor de werking van ons archief. Telkens er nu een artikel wordt geschreven, wordt ineens het hele gebruikte pakket aan bronnen en materiaal gedigitaliseerd en naar het depot en de collectiewebsite overgezet. Daardoor hebben we nu ook duidelijk meer interne aanvragen voor digitalisering. Daar zijn we dus in een stroomversnelling gekomen.”

Niet alleen schrijven maar ook communiceren

Hoewel het project tijdens corona voor het grootste deel steunde op het eigen personeel, vond Liberas het een goed idee om ook externe auteurs een forum te bieden. “De eerste gastschrijvers hebben we toevallig gevonden, via spontane contacten. We hebben ook een oproep geplaatst in onze nieuwsbrief. Met enkele reacties tot gevolg, onder meer van een stadsarchivaris van een West-Vlaamse gemeente en een gepensioneerde professor die heel wat materiaal had rond een Antwerpse roeiclub en het liberalisme”, vertelt Peter.

In de toekomst wil Liberas zich ook gaan richten tot studenten en stagiairs. Voor hen kan een publicatie een mooie opstap zijn in de zoektocht naar een job: “Daarnaast hebben we de mogelijkheid om bijdragen te leveren ook opgenomen in onze vrijwilligerswerking. Werken met gastschrijvers heeft daarbovenop nog het voordeel dat zij hun bijdragen zelf delen met hun netwerk. Daardoor kan Liberas Stories een breder publiek bereiken.”

Beeldaffiche Liberale Partij parlementsverkiezingen 4 juni 1950 © Liberas

Een overzichtelijke projectwebsite hebben is één zaak, maar het is ook belangrijk om mensen ernaartoe te leiden. “Daarom zetten we nu in op gerichte communicatie van Liberas Stories via sociale media. Bij de lancering kregen wij dankzij de herdenking van 175 jaar Liberale Partij aandacht op Twitter. En nu zetten we verder in op posts op Facebook. Vier weken lang publiceren we twee keer per week een post met een artikel uit Liberas Stories. Die wordt ook telkens geschreven door een andere medewerker. Zo brengen we niet alleen verschillende thema's in beeld, maar ook verschillende medewerkers”, licht Peter toe.

“Binnen Liberas zetten we al jaren in op een sterke communicatiestrategie. Doordat we hiervoor reeds een basis hadden konden we dan ook de nodige zichtbaarheid creëren voor Liberas Stories. We moeten wel nog meer inzetten op het meten van ons bereik. In de rush van het moment bleef dit wat liggen en maakten we nog niet genoeg gebruik van Google Analytics”, vult Kim aan.

“Daarnaast is dit project ook mooi om aan onze archiefvormers te tonen dat we bezig zijn met wat zij ons schenken. Als cultureel archief is het ook leuk dat je zo meer kan tonen en met erfgoed kan uitpakken.”

Liberas benadrukt ook het belang van samenwerkingen. "Wij geloven sterk in outsourcing omdat we weten dat het digitale snel evolueert. We kijken naar wie de juiste expertise heeft en wie de materie dus al kent. Daarom gingen we voor Liberas Stories in zee met Josworld (en webbouwer Webdoos), die al meerdere zaken voor de erfgoedsector heeft gemaakt, bv. voor Museum Dr. Guislain en een website over ons jubileum rond de Gentse Feesten.”

Wat hebben corona en Liberas Stories ons geleerd?

Het creatieve proces en de onderlinge communicatie in aanloop naar Liberas Stories verliepen niet van een leien dakje. Door de noodgedwongen online overleg- en brainstormsessies moest er als eens ingeboet worden op spontaniteit en creativiteit. “Daar gaan we in de toekomst zeker op letten. Daarnaast heeft het thuiswerk ook voordelen. Zo zijn we van mening dat het gunstig kan zijn om meer tijd in te bouwen voor reflectie en onderzoek. Internationale techbedrijven experimenteren bijvoorbeeld met medewerkers die af en toe eens een namiddag gewoon creatief bezig zijn. Dit zou een project als Liberas Stories zeker ten goede komen, met medewerkers die wat kunnen freewheelen in de collectie, op internet of in hun eigen documenten”, besluit Peter.

Het initiatief van Liberas kan ook andere cultureel-erfgoedorganisaties inspireren om met de eigen collectie aan de slag te gaan en die in een toegankelijke digitale vorm aan te bieden. Wij danken graag Peter Laroy en Kim Descheemaeker om hun boeiend project voor ons uit de doeken te doen en wensen hen er nog veel succes mee. Met dank aan Leonard Adriaen, projectmedewerker ‘Cultuur na Corona’ bij Cultuurloket.