In aanloop naar het Groot Onderhoud bevroeg FARO 24 erfgoedmedewerkers over erfgoededucatie in het algemeen, en de samenwerking met onderwijs in het bijzonder.

Aanleiding was de Veldtekening cultuureducatie die in juni 2021 verscheen. Dit onderzoek, uitgevoerd door HIVA KU Leuven in opdracht van het Departement Cultuur, Jeugd en Media, schetst een beeld van de organisatie en praktijk van cultuureducatie in het brede culturele veld. Maar het brengt eveneens educatie in het cultureel-erfgoedveld in kaart.

FARO wilde graag wat dieper ingaan op deze blik op erfgoededucatie. Daarom riepen we medewerkers uit het brede erfgoedveld op om hierover met ons in gesprek te gaan. Dat deden we in de vorm van focusgroepen, opgezet en begeleid door FARO-medewerkers Saidja Steenhuyzen en Hildegarde Van Genechten. 

Het verslag van deze gesprekken leest u nu in het rapport De educatieve werking in cultureel erfgoed: reflecties naar aanleiding van de Veldtekening cultuureducatie. Het volledige rapport kunt u hier downloaden.

Wat onthouden we?

Onder meer dat het cultureel-erfgoedveld véél belang hecht aan de educatieve werking. Maar liefst 80% van de bevraagde erfgoedorganisaties geeft aan dat educatie van essentieel belang is in de werking. Men zou bijgevolg kunnen verwachten dat de visie, organisatie en middelen op het vlak van educatie gelijke tred houden met het belang dat men eraan hecht. Toch is de realiteit anders.

Veel organisaties – vooral kleinschaligere organisaties – vullen educatie vooral projectmatig in. In het beste geval gebeurt dat wanneer er extra middelen of mankracht voorhanden zijn, bv. dankzij projectmiddelen; of wanneer er accenten worden gelegd door het (lokale) beleid of acties zoals ‘Erfgoeddag maakt school’ van FARO. We leiden hieruit af dat educatie – in vele organisaties – voorrang moet geven aan andere erfgoedfuncties.

Er zijn wel wat gevolgen van deze beperkte(re) middelen en mankracht voor educatie. De druk op de educatieve medewerkers / het team ligt daardoor (vaak zeer) hoog. Maar er worden tegelijk veel samenwerkingen aangegaan met partners. Die samenwerking met sleutelorganisaties en -figuren is essentieel voor het bereiken van bepaalde doelgroepen; of om zo een bepaalde werkvorm of methode te introduceren. Op zich een goede zaak, want er wordt op die manier expertise aangetrokken die niet altijd aanwezig is in de erfgoedorganisatie zelf. De uitdaging is dan wel om de resultaten van de samenwerking te bestendigen in de eigen erfgoedorganisatie.

Is de 80% van de organisaties die educatie als essentiële opdracht zien, dan een onterechte overschatting? Niet noodzakelijk. Want de kans is reëel dat de respondenten in kwestie ‘educatie’ breed hebben geïnterpreteerd, en bijvoorbeeld tentoonstellingen ook hebben beschouwd als onderdeel van het educatieve werk. Dat is niet helemaal onterecht. Maar een duidelijkere afbakening van de educatiewerking is nodig, willen we in de toekomst een scherper beeld krijgen van zowel het interne draagvlak voor educatie als van het personeel of de budgetten die gereserveerd worden voor educatieve activiteiten of specifieke doelgroepenwerking.

Wanneer we kijken naar de relatie tussen het cultureel-erfgoedveld en het onderwijs zien we dat er nog heel wat kansen voor het grijpen liggen. De inhaalbeweging bij tso- en bso-richtingen is bezig, maar kan nog een extra duwtje gebruiken. Om onderwijspartners te bereiken blijken heel wat zaken te moeten ‘meezitten’; denk maar aan de fysieke afstand tot de school, het persoonlijk contact met leerkrachten, kennis van leerlijnen en eindtermen.

We denken verder

Kortom, véél om verder over na te denken! Dat doen we graag samen met u tijdens het Groot Onderhoud op 31 mei aanstaande. Dat staat nog steeds helemaal in het teken van het thema erfgoed en onderwijs. Lees ter voorbereiding zeker dit verslag van de focusgroepen eropna. U leest er nog vele andere reflecties en vindt er ook inspirerende voorbeelden uit de educatieve praktijk van diverse erfgoedorganisaties.

In maart lanceren we het hernieuwde programma voor het Groot Onderhoud en kunt u zich opnieuw inschrijven. Houd onze website en nieuwsbrief in de gaten!

Foto: Monika Kozub via Unsplash, Museum of Modern Art in Warsaw, Polen