FARO heeft een nieuwe traditie: jaarlijks bezoekt het team een tentoonstelling in het kader van onze werking rond genderdiversiteit. Dit jaar viel ons oog op de tijdelijke tentoonstelling Homo’s en lesbiennes in nazi-Europa in Kazerne Dossin.

Een aparte tentoonstelling?

Pas sinds enkele tientallen jaren verschijnen belangrijke historische studies die meer inzicht geven in de onderdrukking van homo’s en lesbiennes tijdens de Tweede Wereldoorlog. Het lot van homo’s en lesbiennes tijdens de Tweede Wereldoorlog werd namelijk lange tijd miskend en bleef ook onder de radar bij de meerderheid van de bevolking.

De tijdelijke tentoonstelling in Kazerne Dossin brengt hun precaire situatie aan het licht. Er wordt ingezoomd op de situatie in België en in buurlanden Duitsland, Frankrijk en Nederland. De expo plaatst de vervolging van homoseksuele mannen en vrouwen tijdens het naziregime in een ruim geografisch kader en belicht deze onderdrukking over een langere periode.

De tentoonstelling is ontwikkeld door het Mémorial de la Shoah in Parijs, waar ze te zien was in 2021. Museum Kazerne Dossin nam de tentoonstelling integraal over. En dat mag u vrij letterlijk nemen. Er was weinig ruimte voor aanpassingen, tekstueel noch scenografisch. Wel kon er een stuk over België en Nederland toegevoegd worden.

Alleen al de titel ‘homo’s en lesbiennes’ springt in het oog. De makers van de tentoonstelling hielden eraan om het taalgebruik van de nazi’s te hanteren, en niet om hedendaags jargon te introduceren zoals queer, leden van de LGBTQIA+-gemeenschappen, etc. En wat te denken van het campagnebeeld? Een mugshot van een homoseksuele man, als was het een misdadiger. Wat hij ook was volgens het toenmalige wetgevend kader. Duiding ontbreekt en dat is spijtig.

Naast een algemene schets van de (wettelijke) situatie, maken we kennis met heel wat persoonlijke verhalen van vervolgde personen. Hun levensverhaal wordt kort geschetst, met aandacht voor de andere facetten van hun identiteit. Enkele collega’s hadden hier vragen bij. Moeten deze verhalen op deze manier, in deze tentoonstelling, uitgelicht worden? Zouden de slachtoffers dit zelf gewild hebben? Op deze manier dreigt het ook een verhaal van individuen te worden.

Andere collega’s gaven aan dat deze aanpak erkenning geeft aan dit specifieke deel van hun identiteit. Dat het belangrijk is om deze thematiek voor het voetlicht te brengen, anders blijft ze verborgen en verzwegen. Temeer omdat het thema ook vandaag nog steeds speelt, zoals de tentoonstelling aangeeft.

Bottomline? Idealiter krijgen dit thema en deze verhalen later een plaats in de permanente opstelling.

Verbindend communiceren

Kazerne Dossin koppelt altijd een educatief luik aan zijn tijdelijke tentoonstellingen. Bij deze expo gaan de gidsen in gesprek met leerlingen uit het secundair onderwijs. Ze voorzien een set vragen die als opmaat dient voor een gesprek over de morele vraagstukken achter de expo.

• Verandert een relatie als ze stiekem is?
• Mag je liegen om te zijn wie je bent?
• Zou je trouwen om andere redenen dan liefde?

Dit vraagt natuurlijk veel meer van de eigen gidsen dan een rondleiding die historische feiten overbrengt. Daarom zet het museum in op opleidingen om de vaardigheden van de eigen gidsen breder te ontwikkelen. Hoe krijg ik dialoog in de rondleiding? Hoe kan ik inclusief taalgebruik hanteren? Hoe kan ik gepast reageren op kritiek van bezoekers? In een samenwerking met verschillende partners wordt hier de komende tijd verder op ingezet. Een werk van lange adem, dat zeker.

Walk the talk

Kazerne Dossin wil niet enkel inclusief praten, maar ook inclusief werken. Zo werd ook de eigen organisatie door externe consultants doorgelicht en wordt hier een traject rond opgestart. Verder organiseert het team interne opleidingssessies over de eigen referentiekaders. Meer leren over de bewustmaking van zo'n referentiekaders in uw eigen team? Neem dan zeker ook eens een kijkje op de Erfgoedwijzer.

Foto: het FARO-team op bezoek in Kazerne Dossin © FARO