FARO volgde de LGBTQI+ rondleiding van het MSK Gent
"Het MSK lanceert de eerste LGBTQI+ museumtour in België", kopten verschillende media vorige maand. Meer heeft een FARO-medewerker niet nodig om in actie te schieten. Want ook FARO werkt intensief aan het thema diversiteit, getuige daarvan o.m. het pas gelanceerde eigen diversiteitsplan. In 2022 besteden we bovendien specifiek aandacht aan gendergerelateerde thema’s. Vandaar dat we wel eens met eigen ogen wilden zien hoe het Gentse museum dit aanpakt: enter een groepsrondleiding voor een deel van de FARO-ploeg.
Ons bezoek
Dankzij gids Pieter konden we genieten van een uitermate boeiende, anderhalf uur durende rondleiding. Hij bracht ons langs elf zorgvuldig uitgekozen werken die raken aan een thema dat leeft in de LGBTQI+ gemeenschap. Bij elke 'stop' werd het thema duidelijk onderbouwd en geduid. Dat gebeurde aan de hand van het kunstwerk zelf, maar ook door gebruik te maken van hedendaags materiaal zoals filmfragmenten en Instagramposts. De verbinding tussen toen en nu was steeds aanwezig.
Terwijl duidelijk werd benadrukt dat we niet zeker kunnen zijn van de bedoeling of achtergrond van vele van de kunstenaars – vaak ontbreken nu eenmaal de historische documenten hieromtrent – werd ook duidelijk dat kunsthistorische musea als het MSK wel degelijk open kunnen staan voor en kunnen werken rond hedendaagse(re) thema’s als LGBTQI+.
Wat bijvoorbeeld te denken van een link tussen een beeld van Sint-Sebastiaan, een christelijke martelaar die gedood werd omdat hij zijn geloof niet wou verloochenen, en de homogemeenschap in de jaren 80, die met de AIDS-problematiek werd geconfronteerd? Of de vraag om de mannelijke en vrouwelijke kinderen te onderscheiden bij een familieportret van Cornelis de Vos? En waarop baseren we ons dan juist? Voor de antwoorden verwijzen we u graag door naar de rondleiding zelf.
Van idee tot rondleiding
Hoe ging het museum te werk voor het ontwikkelen van de rondleiding? We vroegen het aan Bart Ooghe, hoofd publiekswerking en communicatie bij het MSK. “Het startte allemaal vanuit een persoonlijke interesse. Bovendien is het idee niet nieuw; in het buitenland werden reeds meerdere initiatieven opgestart. Zo ging ik te rade bij o.a. het Victoria & Albert Museum in Londen en het Amsterdam Museum.”
Het idee was er dus, en ook de collectie zelf bood voldoende aanknopingspunten. Het resultaat is een boeiende en afwisselende rondleiding. Toch verliep het pad ernaartoe niet zonder drempels. Bart Ooghe: “Ik heb het idee eerst intern afgetoetst. En terwijl men zeker openstond voor het thema, was actief meewerken minder vanzelfsprekend. Voor de meeste collega’s bleef het een interessant maar gevoelig thema waar ze zich liever niet zelf aan wagen. Deels omdat dit voor sommigen een een beetje buiten hun comfortzone lag, maar ook omdat ze - terecht - aanvoelden dat de LGBTQI+ gemeenschap zelf hier een belangrijke rol te spelen had.”
Daarop ging Bart buiten het museum op zoek en kwam hij terecht bij (kunst)historici Jonas Roelens en Thijs Dekeukeleire. Samen gingen ze op zoek naar werken in de zalen en werden fiches opgesteld voor de gidsen. “Normaal gezien is zo’n fiche per werk ongeveer 600 woorden lang. Maar in dit geval hadden we veel meer achtergrondinformatie nodig. Het is een gevoelig thema en alle informatie moet geduid worden, ook voor de gidsen. Niet alle informatie komt aan bod in de rondleiding maar zo zijn de gidsen wel goed op de hoogte en kunnen ze ook duidelijk antwoorden op (kritische) vragen van de bezoeker.”
Momenteel werkt het museum voor deze rondleiding met drie gidsen. Maar nu reeds overstijgt de vraag het aanbod en worden nieuwe gidsen gezocht. Opnieuw geen gemakkelijke oefening. Enige binding met de LGBTQI+ gemeenschap wordt aangeraden. En waar blijven de vrouwelijke gidsen? “We gaan actief op zoek, maar tot hiertoe heeft zich nog geen enkele vrouwelijke gids aangeboden voor deze rondleiding.”
We horen het u al denken: is een LGBTQI+ rondleiding opgesteld door drie witte cismannen wel inclusief? Ook daar heeft het MSK over nagedacht. Een eerste testrondleiding werd door verschillende leden van de LGBTQI+ gemeenschap gevolgd en ook de teksten werden grondig door hen nagelezen. “Op basis van hun feedback hebben we er toch nog heel wat onvolkomenheden uitgehaald,” duidt Bart. “Ook wij zijn niet vrij van stereotypen. Zo hadden we het bij een schilderij over ‘the male gaze’ en het voyeurisme naar een koppel vrouwen toe. Maar net in deze uitleg bleven we nog steeds vanuit het mannelijke perspectief kijken, en belichtten we aanvankelijk te weinig het lesbische aspect van het kunstwerk.”
Wat brengt de toekomst?
We gaven het al aan, de rondleiding is enorm populair. Die zal dus zeker nog een tijd blijven lopen. “We krijgen ook veel vragen van scholen. Maar het bereikte publiek is zeer divers. Dit is uiteraard ook onze bedoeling: het verhaal van de LGBTQI+ gemeenschap is niet enkel voor die gemeenschap zelf, maar iedereen kan hier van bijleren.”
“Verder is het nog uitzoeken naar waar dit kan leiden,” bedenkt Bart. “Momenteel draaien we op gidsen en vrijwilligers. Maar misschien kunnen we de rondleiding in de toekomst ook als audiogids aanbieden.”
De FARO-medewerkers kijken er alvast naar uit! We danken Bart Ooghe, gids Pieter en het Museum voor Schone Kunsten Gent voor de rondleiding en het gesprek.
Foto's: FARO-medewerkers nemen deel aan de rondleiding in het MSK met gids Pieter © Saidja Steenhuyzen
