Wat met vrouwen in de collectie?
Stad Leuven, MoveMen (voorheen MenEngage netwerk België) en M Leuven organiseerden van maandag 26 tot en met donderdag 29 april 2021 vier online studie- en inspiratiedagen over de zoektocht naar mannelijke bondgenoten in het bereiken van gelijke kansen.
Op de laatste dag van Meer Man Mag! bogen experten en deelnemers zich over (het gebrek aan aandacht voor) vrouwelijke kunstenaars en over de vraag hoe we kijken naar kunst vanuit een genderperspectief.
Waar zijn de vrouwelijke kunstenaars in onze musea?
Op deze vraag gingen Eline Sciot (Koninklijk Museum voor Midden-Afrika) en Ko Goubert (M Leuven) dieper in. Eline Sciot deed voor ons nog eens de tentoonstelling Isala & Louisa uit de doeken. Ko Goubert belichtte Jeanne Milde en de borduursters Mortier. Vrouwen die, tegen de maatschappelijke rolpatronen in, als pioniers hun artistieke en wetenschappelijke ambities wisten te verwezenlijken. Mede dankzij de steun van mannen, zoals vaders die geloofden in en ijverden voor een artistieke opleiding voor hun dochter, of kunstverzamelaars die vrouwen de kans gaven tentoon te stellen in hun galerij.
Waarom kennen we dan zo weinig vrouwelijke kunstenaars? Niet alleen de langdurige ontoegankelijkheid van opleidingen voor vrouwen was een oorzaak, tot op de dag van vandaag worden kunstwerken verkeerdelijk toegeschreven aan mannelijke tijdgenoten. De roep naar een brede en kritische blik op onze kunstgeschiedenis klonk dan ook luid.
De museumcollectie en de vrouwelijke blik
In de interactieve workshop ‘Beeldgeletterdheid’ onderzochten Peter Carpreau (M Leuven) en Petra Van Brabandt (Sint Lucas Antwerpen) de mannelijke en vrouwelijke blik op kunst.
Deze workshop past in het onderzoekstraject van M Leuven over beeldgeletterdheid. Kunst tonen is ook een kunst. Museum M vroeg zich af hoe de collectie beter getoond kan worden. Hoe lezen toeschouwers een kunstwerk? Welke rol kunnen musea in die kijkervaring spelen? Zijn musea louter entertainment en bezit enkel de curator alle kennis? Of kunnen bezoekers zelf aan de slag en moet de curator de kritische blik stimuleren?
Beeldgeletterdheid?
In onze hedendaagse maatschappij worden we omringd door beelden. Elk van deze beelden toont ons iets, maar is ook onderdeel van een taal. Het wil ons ook iets zeggen. Beelden geven betekenis aan onze wereld.
Beeldgeletterdheid omvat alle (vereiste) kennis, vaardigheden en attitudes om visuele voorstellingen of afbeeldingen te begrijpen, te gebruiken en een betekenis te geven. (Referentiekader Beeldgeletterdheid van het Departement Onderwijs en Vorming, 2013)
Aan de hand van enkele kunstwerken uit de tentoonstelling van Edgard Tytgat werd een kritische blik geworpen op het beeld van de vrouw. Want elk kunstwerk, elk beeld is ook een weerspiegeling van zijn tijd en van de visie van de kijker. Zo merkten we op dat de vrouw vaak als model wordt getoond, naamloos en naakt. Ze wordt getoond als object om naar te kijken, ze ligt passief en mooi uitgestald op een bed. Ze wordt vereerd als muze van de kunstenaar.
Als toeschouwer worden we uitgenodigd om mee te kijken naar dit model. Maar weinig tot nooit worden we uitgenodigd om ook eens te kijken vanuit het standpunt van het vrouwelijke model. Voelt zij schaamte? Heeft zij daarom met het laken nog klungelig haar lichaam bedekt? We worden niet uitgenodigd om met haar te sympathiseren, om met haar de schaamte te voelen.
Meer Vrouw Mag!
Kunst wordt (of werd?) vooral gemaakt door en voor mannen, voor zij die de opleiding konden volgen en zij die het konden kopen. Het netwerk hield zichzelf in stand. Maar die mannelijke blik, het beeld, is niet langer alleen van mannen, maar van ons allemaal. Door bewuster en kritischer te kijken naar kunst, zijn we in staat om kritischer naar onszelf en de wereld te kijken.
Mogen we deze kunstwerken dan niet meer mooi vinden, vanwege hun compositie? Of mogen we ze niet meer tentoonstellen, omdat ze de vrouw geweld aan doen? Zeker wel, maar we moeten ze kaderen en de bezoeker kritisch leren kijken. Zo kunnen we proberen de naïviteit eruit te halen.
Meer informatie over de vermelde sprekers kunt u vinden op de pagina’s van Meer Man Mag!.
Foto’s:
- Portret van de zussen Miranda en Isala Van Diest © M Leuven, CC0, www.artinflanders.be, foto Dominique Provost
- Installatiezicht Edgard Tytgat. Herinnering aan een geliefd venster © M-Museum Leuven, foto: Dirk Pauwels
