De Europese Unie, en meer bepaald het Europese Chemicaliënagentschap (ECHA), onderzoekt en overweegt momenteel een verplichte autorisatie voor lood. Dit kadert in het beleid rond gevaarlijke stoffen en de REACH-verordening.

• Jaarlijks schrijft ECHA een beleidsaanbeveling over prioritaire stoffen die in aanmerking komen voor verplichte autorisatie.
• Lood werd geïdentificeerd als een 'Substance of Very High Concern' (SVHC) omwille van de toxiciteit voor de vruchtbaarheid, voor ongeboren kinderen en kinderen die borstvoeding krijgen.
• Het wordt verder als prioriteit benoemd, omdat er sprake is van een wijdverspreid gebruik in de EU (meer dan 10.000 ton per jaar).

Het voorstel betreft concreet de toevoeging van lood aan Annex XIV van de REACH-verordening, de zogenaamde 'Autorisatielijst'. "Het doel van de autorisatieprocedure is:

• waarborgen dat de risico’s in verband met zeer zorgwekkende stoffen (SVHC’s) gedurende de volledige levenscyclus van de stof naar behoren worden beheerst;
• waar technisch en economisch haalbare alternatieven beschikbaar zijn, de geleidelijke vervanging van SVHC’s door geschikte alternatieven (minder gevaarlijke stoffen, nieuwe technologieën en processen) bevorderen." (bron: ECHA)

Het gaat dus niet om een verbod op het gebruik van lood, maar er zijn praktische en socio-economische gevolgen verbonden aan een autorisatie.

Impact op de erfgoedsector?

Er gaan een aantal ongeruste berichten rond over de impact van deze nakende beslissing op de erfgoedsector, vooral met het oog op de toekomstige conservatie-restauratie van glas-in-loodramen.

Er zijn ook veel roerende erfgoedobjecten die lood bevatten (denk aan archeologische stukken, loodglas, loodglazuur op keramiek, loodwit, munten, pelgrimsinsignes en penningen, zak- en lakenloodjes, orgelpijpen, speelgoed, huisraad, losse gegoten letters ...) en immaterieel-erfgoedpraktijken die er nog actief gebruik van maken (bv. zelf kogels gieten). Zijn er hiervoor ook risico's?

De REACH-verordening is een complexe en erg technische wetgeving, dus het antwoord op die vraag is moeilijk in te schatten. De verordening richt zich voornamelijk op fabrikanten en importeurs van chemische stoffen. Als de fabrikant de registratie en autorisatie van de stof niet in orde heeft gebracht, kan het echter zijn dat die verantwoordelijkheid ligt bij de downstream gebruiker (of een groepering van gebruikers). Ook worden downstream gebruikers verwacht te rapporteren over het concrete gebruik van de stof aan hun leverancier, zodat de aanvrager over alle nodige feiten beschikt. 

Of er ook gevolgen zijn voor eindproducten die lood bevatten, waarbij er dus geen lood actief verwerkt wordt, is vooralsnog erg onduidelijk. Niettemin is het interessant om even stil te staan bij mogelijke gezondheidsrisico's.

Heeft u een specifieke collectie die lood bevat of een immaterieel gebruik waarin lood een rol speelt, en wilt u op de hoogte blijven van verdere informatie? Aarzel niet om het ons te melden. 

Openbare bevraging

De EU wil net die potentiële socio-economische gevolgen in kaart brengen voor zij tot een beslissing overgaat. Hiervoor loopt een publieke raadpleging tot 2 mei 2022, nog één week dus. 

FARO zal de impact voor de cultureel-erfgoedsector zo goed mogelijk proberen te schetsen en een reactie insturen. Als u wilt, kunt u eveneens de vragenlijst invullen en indienen bij ECHA.

Meer informatie vindt u op de website van ECHA. 

Foto: Loden drukletters. Willi Heidelbach, via Wikimedia Commons, CC BY SA 3.0.