Topstukkenlijst groeit aan
Afgelopen week werden een aantal bijzondere werken toegevoegd aan de Topstukkenlijst van de Vlaamse Gemeenschap. Met deze lijst wil Vlaanderen voorkomen dat zeldzame en onmisbare voorwerpen en collecties verloren gaan. Het gaat om een 17e-eeuws manuscript over het studentenleven en een vaandel van het 15e squadron van de Royal Air Force. Op de Topstukkenlijst staan voortaan ook net geen 200 17e-eeuwse tekeningen, met daaronder een absoluut topstuk: een schetsboek met 43 tekeningen van de jonge Rubens.
Selectie 17e-eeuwse tekeningen
Diverse unieke en onmisbare 17e-eeuwse tekeningen en verzamelingen van tekeningen zijn definitief beschermd als Vlaams topstuk. Het gaat om werken van bekende en minder bekende of anonieme kunstenaars uit die periode zoals Peter Paul Rubens, Antoon van Dyck en Jacob Jordaens. Daarnaast zijn ook tekeningen van andere grote namen uit de 17e eeuw geselecteerd, zoals Jan Brueghel I, Gaspar de Crayer, Frans Francken II, Theodoor van Thulden en Justus van Egmont. Maar de selectie gaat ook breder: ze bevat eveneens zeldzame en onmisbare tekeningen van minder bekende of anonieme kunstenaars.
De selectie is het resultaat van een onderzoek door het Rubenianum en de Koninklijke Bibliotheek van België (KBR). Voor alle tekeningen werd in het onderzoek aangetoond dat ze omwille van hun zeldzaamheid in combinatie met hun artistieke waarde, ijkwaarde, schakelfunctie en/of waarde voor het collectieve geheugen als topstukken moeten worden beschouwd en een plaats op de Topstukkenlijst verdienen.
De volledige selectie die nu werd opgenomen op de Topstukkenlijst is een unieke staalkaart van de in Vlaanderen nog bewaarde 17e-eeuwse tekenkunst en bevat tekeningen met allerlei onderwerpen: landschappen, religieuze scènes, mythologische taferelen, voorstellingen uit het dagelijkse leven, dierstudies, enzovoort. Daarnaast werden ook tekeningen opgenomen omwille van hun uitzonderlijke cultuurhistorische waarde, zoals historische kaarten, stadsgezichten, tekeningen in manuscripten, ontwerptekeningen voor gebouwen en oude bouwtekeningen.
'Logica', een manuscript over het studentenleven
Logica, het manuscript dat in de lijst opgenomen werd, is van de hand van Jan Wouters en dateert uit het midden van de 17de eeuw. Het behoort tot de collectie van de stad Leuven en wordt bewaard in M Leuven. Het manuscript maakt er deel uit van het prentenkabinet, dat meer dan 20.000 objecten telt, waaronder handschriften, prenten, tekeningen en oude drukken. Dit najaar wijdt M trouwens een expo aan dat prentenkabinet.
Het manuscript is om verschillende redenen erg interessant. Denise Vandevoort, Leuvens schepen van cultuur en voorzitter van M vertelt: “Jan Wouters maakte bij zijn collegenota’s graag tekeningen. Soms hadden die te maken met het lesonderwerp, maar vaak zijn het ook illustraties van het toenmalige studentenleven. We zien voorstellingen van 'Het Varken', de pedagogie (aan het huidige Hogeschoolplein) waar hij les volgde, maar ook tekeningen van kaartende, etende en drinkende studenten. Dit kleurrijke manuscript heeft dus niet alleen een grote artistieke waarde, maar het is ook een rijke bron voor wie zich in de geschiedenis van het universiteitsleven in onze stad wil verdiepen.”
Voor M is het manuscript ondertussen al het vijftiende stuk uit het museum en de Sint-Pieterskerk dat deze lijst haalt. Eerder was dit bijvoorbeeld al het geval met Het Laatste Avondmaal en De Marteling van de Heilige Erasmus van Dieric Bouts, of met het Memorieboek van Willem Boonen.
Het volledige manuscript kunt u online raadplegen via deze link.
Vaandel van het 15e squadron van de Royal Air Force
Op 12 mei 1940 stortte in Gellik een vliegtuig van de Royal Air Force neer. De driekoppige bemanning kwam om bij de crash. In 1985 werd een monument opgericht om de drie gesneuvelde Engelse militairen te herdenken. In 2008 schonk de Engelse Royal Air Force het vaandel aan de Oudstrijdersvereniging van Gellik en legde het 'te ruste' in de Sint-Laurentiuskerk. Tijdens deze overdracht werd de uitdrukkelijke wens uitgesproken dat de standaard in de kerk bewaard zou blijven, totdat ze tot stof vergaat.
Deze ‘te ruste legging’ bekrachtigt een belangrijke herdenkingstraditie die tot op vandaag gedeeld wordt door de mensen van Gellik, het RAF-squadron en de nazaten van de gesneuvelden. De geschonken standaard heeft bovendien ook een hoge waarde voor het collectieve geheugen. Ze vormt zowel voor Gellik als voor Vlaanderen een blijvende herinnering aan de oorlog en aan de omgekomen Engelse militairen.
Dat een standaard van een squadron van de RAF aan een vereniging buiten het Verenigd Koninkrijk wordt geschonken en in een kerk buiten het Verenigd Koninkrijk wordt bewaard, is bijzonder zeldzaam. Meestal worden de vaandels van de verschillende geledingen van de Engelse luchtmacht in een Londense kerk bewaard.
Over de Topstukkenlijst
Het Topstukkendecreet zorgt voor de bescherming van roerend cultureel erfgoed dat voor de Vlaamse Gemeenschap in Vlaanderen bewaard moet blijven. Het gaat om objecten met een bijzondere archeologische, historische, cultuurhistorische, artistieke of wetenschappelijke betekenis.
Op basis van het decreet wordt een Topstukkenlijst van zeldzame en onmisbare voorwerpen en verzamelingen opgesteld. Voor die beschermde voorwerpen gelden speciale beschermingsmaatregelen en uitvoerbeperkingen. Omdat aan het behoud van dit erfgoed groot belang wordt gehecht, is het ook mogelijk er restauratiesubsidies voor aan te vragen.
Lees meer over het Topstukkenbeleid van de Vlaamse overheid.
Foto's:
- Diana en Acteon. Hendrick van Balen. Uit de collectie van het Museum Plantin-Moretus.
- De Spelers en de Dood. Peter Paul Rubens naar Hans Holbein. Uit de collectie van het Museum Plantin-Moretus.
- Manuscript Logica (c) M Leuven, foto: KU Leuven.
- Vaandel van het 15e squadron van de Royal Air Force © Erfgoedkring Wiosello Gellik, Veldwezelt en Kesselt.
Bericht gebaseerd op (pers)berichten van M - Museum Leuven, Museum Plantin-Moretus en departement CJM.
