Leestip: Auschwitz bevrijd
U kon er de voorbije dagen niet omheen in de media. Het is vandaag exact 75 jaar geleden dat het concentratiekamp Auschwitz werd bevrijd. Naar aanleiding van deze verjaardag verschenen verschillende nieuwe publicaties. We pikken er één voor u uit.
“Op 27 januari 1945, midden op de dag, soldaten van de 322ste schuttersdivisie van het 60ste Leger, bij het Kamp aangekomen. De dag ijzig en zonnig. Achter een dubbele omheining van prikkeldraad stonden de veroordeelden in gestreepte kleren, afgemat, uitgeput, elkaar ondersteunend om niet te vallen. In hun ogen stonden tranen van blijdschap […] Toen we het kampterrein opgelopen waren, kregen we een ontzettende aanblik. In de blokken lagen op britsen zieken: […], uitgeput tot het uiterste […]. We hadden de tijd niet om goed naar alles te kijken, omdat de gevechten tegen de fascisten de hele nacht doorgingen, tot de ochtend.”
Bovenstaand fragment is van de sovjetsoldaat Michail Zintsjenko en werd opgenomen in de nieuwe publicatie 27/01/1945 Auschwitz bevrijd van Frédéric Crahay en Johan Puttemans. Een zoveelste publicatie over deze beladen plek? Wat voegt het dan toe?
Vier invalshoeken
In hoofdstuk twee schetst Frediano Sessi een beeld van het dagelijks leven in Auschwitz. Een fragment: “Het is onmogelijk een indruk te geven over hoe het eraan toeging, louter door het te beschrijven. Het is onmogelijk om niet de feiten, de situaties, het unieke lijden, het voor altijd tot stilte veroordeeld zijn, te vergeten. Het is onmogelijk geen schaamte te voelen telkens wanneer men erover spreekt: deze schaamte die ‘de Duitsers niet gekend hebben, dat wat de rechtvaardige voelt voor de door een ander gemaakte fout, de wroeging gevoeld omdat ze bestaat, en dat ze onherroepelijk in de wereld van bestaande dingen binnengebracht is.’ (Primo Levi)”
Het derde hoofdstuk, geschreven door Jacek Lachendro, reconstrueert de eigenlijke bevrijding van het kamp. Daaruit blijkt dat de ‘bevrijding’ eigenlijk een ‘ontdekking’ was, gezien de sovjettroepen niet voorzien waren op hetgeen ze er ontdekten. Het duurde nog dagen vooraleer de hulp georganiseerd raakte. Fotografen en filmmakers waren er evenmin bij. De sovjets deden de bevrijding later dunnetjes over.
Het vierde en laatste hoofdstuk is misschien wel het meest bijzondere. Jean-François Forges gaat dieper in op de 'technische details'; d.w.z. op – hoe vreselijk het ook klinkt – de fyieke vernietigingscapaciteit van de gaskamers en de verbrandingsovens. Hij schetst de totstandkoming van deze installaties, de operationele moeilijkheden, de codetaal die in de Duitse plannen werd gehanteerd, enzovoort.
Ons oordeel?
Beslist lezenswaardig, al is het niet meteen duidelijk waarom de samenstellers kozen voor precies deze vier bijdragen. Toch kan dit boek de geïnteresseerde verder gidsen naar literatuur, films en een bezoek aan de site zelf. Cosamenstelller Johan Puttemans schreef ook in het jongste nummer van faro een artikel over het fenomeen van de struikelstenen in België. Die bijdrage kunt u hier bekijken.
Frédéric Crahay en Johan Puttemans, 27/01/1945 Auschwitz bevrijd. Sterck & De Vreese, 2020, 192p.
Foto: Ingang Auschwitz I. Logaritmo via Wikimedia Commons, publiek domein.
