Hoe waarderen we cultureel erfgoed?
Waarderen is geen doel op zich, maar gaat altijd uit van een vraagstelling of aanleiding. Die kan heel uiteenlopend zijn:
- Welke collectiestukken gebruiken we in de nieuwe permanente opstelling?
- Hoe ontwikkelen we een duurzame basis voor ons verzamelbeleid?
- Hoe actualiseren we het collectieplan op een participatieve, duurzame manier?
- Welke collectiestukken of deelcollecties hebben onderzoekspotentieel?
- Wat moet prioritair geconserveerd worden?
- Welke actiepunten i.v.m. preventieve conservering zijn prioritair?
- Welke deelcollectie laten we eerst digitaliseren?
- Wat hoort niet thuis in de collectie?
- Wat is het ontwikkelpotentieel voor publiekswerking van een bepaalde deelcollectie?
- Hoe krijgen we een beter beeld van de collectie in haar geheel?
De waarde kan uitgedrukt worden in een score (die u beargumenteert), een waardestelling ('statement of significance') en/of een onderverdeling van uw collectie in specifieke categorieën (bv. kerncollectie, steuncollectie, past niet in de collectie enz.).
Op het einde van een waarderingstraject bent u in staat om op basis van de toegekende waarde(n) gefundeerde beslissingen te nemen over de vooropgestelde vraag. De resultaten van de waardering kunt u nog inzetten voor andere doeleinden zoals verzamelbeleid, verdiepende registratie, communicatie, subsidieaanvraag voor een restauratie ...
Basisnormen voor een kwaliteitsvol waarderingstraject
In 2016 inventariseerde FARO de noden en verwachtingen rond waardering in de cultureel-erfgoedsector. Uit het onderzoek bleek dat er geen vraag is naar een gezamenlijk waarderingsmodel dat iedereen uniform zou moeten toepassen. Wel is het nodig dat er consensus komt over minimale normen voor een kwaliteitsvol waarderingstraject. We werkten samen met een sectorbrede werkgroep (musea, archieven en erfgoedbibliotheken) aan een reeks basisnormen om waarderingstrajecten op een onderbouwde manier te kunnen uitvoeren. Die basisnormen gaan over de essentie van een waardering, los van alle methodieken en handleidingen.
Collections Trust
Het Britse Collections Trust verzamelde in 2014 een lijst van bestaande methodieken en geeft ook aanbevelingen om een waardering tot een goed einde te brengen: download de publicatie hier.
Registratie van een waardering op basis van Spectrum 5.0
Ook Spectrum 5.0 wijdt in de nieuwe versie een hoofdstuk aan collectiewaardering, in de Collectie-evaluatie. Deze is te vergelijken met de basisnormen, maar focust ook op het registreren van de waardering.
Met een sectorbrede werkgroep werkte FARO een Excellijst uit om een waardering te registreren volgens Spectrum 5.0 | Collectie-evaluatie.
Waarmee moet u rekening houden?
- Een waarde toekennen gebeurt niet willekeurig. Waarderen gebeurt aan de hand van vastgelegde criteria, binnen een vergelijkings- of referentiekader en onderbouwd door beredeneerde argumenten.
- Bepaal op voorhand het traject dat u wilt volgen. Wat is de context en de aanleiding? Wat gaat u waarderen? Hoe gaat u te werk en met wie? Tegen wanneer wilt u afronden?
- Waarderen doet u niet in uw eentje. Door in het waarderingsproces interne en externe belanghebbenden met een verschillende achtergrond en invalshoek te betrekken (collectiebeheerders, specialisten, mensen uit de erfgoedgemeenschap enz.) gebeurt de waardering op een weloverwogen manier en vergroot u het maatschappelijk draagvlak. Een externe begeleider kan bemiddelen en kan de voortgang en de juiste toepassing van de methodiek helpen bewaken.
- Houd in het achterhoofd dat de waardering die u aan een collectie of object toekent niet voor altijd vaststaat: ze is veranderlijk en kan toenemen of verminderen door nieuwe inzichten, aanwinsten of onderzoeken.
- Een goede registratie van de objecten is zeker belangrijk bij het waarderen. Hoe meer informatie u hebt over een object, hoe beter u de erfgoedwaarde kunt bepalen.
