Inspiratie uit de pilootprojecten waarderen en andere praktijkvoorbeelden

Archiefbank Vlaanderen beoogt de ontwikkeling van een tool voor het waarderen van privaatrechtelijke archiefbestanden op basis van een praktijkcase. De case gaat over het waarderen van (privaatrechtelijke) ministeriële kabinetsarchieven van Federale en Vlaamse ministers. De kabinetsarchieven bevinden zich in een complexe wettelijke context waardoor ze extra kwetsbaar zijn. Het waarderingstraject wil de kabinetsarchieven vrijwaren voor de toekomst en de waarderingstool delen met de erfgoedsector.

Architectuurarchief Vlaanderen | Naar een blauwdruk voor een architectuurcollectie Vlaanderen (fase 1)

Op 1 januari 2018 smolten het Centrum Vlaamse Architectuurarchieven (CVAa) en het Architectuurarchief van de Provincie Antwerpen (APA) samen tot het Architectuurarchief Vlaanderen. De nieuwe instelling heeft de opdracht om een Vlaamse architectuurcollectie uit te bouwen met internationale referentiewaarde. Dit project is gericht op de collectiewaardering van de architectuurarchieven van het voormalige APA in het licht van deze nieuwe opdracht.

Doelstelling is om te komen tot een profiel voor de bestaande collectie en om een waarderingskader uit te bouwen voor architectuurarchieven dat zowel kan dienen voor het collectiebeleid van het VAi als voor architecturaal erfgoed dat wordt beheerd door andere partners in Vlaanderen.

Architectuurarchief Vlaanderen | Naar een blauwdruk voor een architectuurcollectie Vlaanderen (fase 2)
De eerste fase van het project focuste op het ontwikkelen van een waarderingskader voor de collectie van Architectuurarchief Vlaanderen en de architectuurcollectie Vlaanderen. Tijdens de tweede fase worden drie privécases gewaardeerd: de privéarchieven van Jozef/Paul Schellekens & Carli Vanhout (Turnhoutse school), B-architecten en Christian Kieckens. Aan de hand van de cases wordt een toolkit ontwikkeld.

Centrum voor Agrarische Geschiedenis | Naar waarde geschat. Een integraal waarderingstraject voor agrarische erfgoedcollecties in Vlaanderen en Brussel (fase 1)

© Collectie Bokrijk, foto: Luc Daelemans

CAG voert in partnerschap met vier collectiebeherende organisaties een waarderingstraject uit. Een methodiek werd uitgewerkt in een voortraject dat CAG al aflegde, en wordt verfijnd in de verdere uitvoering. Openluchtmuseum Bokrijk, Jenevermuseum Hasselt, Texture Kortrijk en Museum van de Belgische Bierbrouwers Brussel stellen elk vanuit diverse urgenties een of meerdere deelcollecties voorop. Lees meer op de FARO-blog.

Centrum voor Agrarische Geschiedenis | Naar waarde geschat. Een integraal waarderingstraject voor agrarische erfgoedcollecties in Vlaanderen en Brussel (fase 2)
Tijdens de tweede fase van dit project worden de deelcollecties van het Jenevermuseum en het Museum van de Belgische Bierbrouwers gewaardeerd.

Centrum voor Religieuze Kunst en Cultuur vzw | Voor de eeuwigheid? Samen onderbouwde keuzes maken voor religieus erfgoed

Erfgoeddag in de kerk van Terhagen © PARCUM

Dit project is gericht op de waardering van roerend religieus erfgoed in parochiekerken. Het waarderen is een stap in een ruimer traject, waarbij voor het religieus erfgoed van een kerk op basis van lokale participatie en aandacht voor alle aspecten van het erfgoed een onderbouwde keuze voor selectie en herbestemming kan gemaakt worden.

Het waarderingstraject behelst een integrale en geïntegreerde aanpak met een oog voor alle lokale stakeholders om bij een (gedeeltelijke of totale) herbestemming of sluiting van een kerk ook een zinvolle (her-)bestemming voor alle roerend erfgoed uit het gebouw te vinden.

Projectfiche

Design Museum Gent | Waarderen over de grenzen van musea heen. Huishoudelijke apparaten en modelfragmenten in de Gentse stedelijke collecties van Design museum Gent, MIAT, Huis van Alijn en STAM

Met dit project willen de Gentse musea twee sporen uitwerken rond twee deelcollecties die ze gemeenschappelijk hebben. In het eerste traject waarderen Design Museum Gent en STAM de houten modelfragmenten op deelcollectieniveau en ligt de focus op participatie en het potentieel (her)gebruik van deze collectie. In het tweede traject worden de elektrische huishoudelijke apparaten door Design Museum Gent, Huis van Alijn en MIAT op objectniveau gewaardeerd.

Hier wil men voornamelijk nagaan of men een referentiecollectie bezit, welke de topstukken zijn en waar de overlap en de hiaten zich bevinden. Door het onderzoek en de waardering wordt tevens de registratie verder op punt gezet en wordt de kennis over de collectie verrijkt waardoor deze ook digitaal ontsloten zal worden.

Fotomuseum Antwerpen | Waarderen van omvangrijke diapositieven- en negatievencollecties (fase 1)

Met dit project wil het FOMU zijn kennis op het vlak van collectiewaardering verbeteren. Het onderzoekt de waarderingsproblematiek met betrekking tot grote verzamelingen diapositieven en negatieven. Het doet dat aan de hand van twee casestudies. Daarbij past het bestaande tools toe om te onderzoeken of deze inzetbaar zijn bij het waarderen van grote verzamelingen diapositieven en negatieven.

Met de organisatie PACKED wordt het digitaliseringsluik van het project onderzocht, met documentatie- en onderzoekscentrum KADOC-KU Leuven de praktische toepassing van de tools in het licht van een waarderingstraject.

Het Firmament | De waardering van een figurentheatercollectie als testcase voor te waarderen podiumkunsten- en muzikaal erfgoed

Het opzet van dit project is het waarderen van de figurentheatercollectie die het Firmament in bewaring heeft. Het waarderen gebeurt participatief en in functie van een verantwoorde en transparante selectie en herbestemming van die collectie.

Landelijk Expertisecentrum voor Cultuur van Alledag / Histories | Casestudy rond integraal en participatief waarderen van schutterserfgoed

Het materieel en immaterieel erfgoed van de Schuttersgilde Sint-Joris-Loenhout ondergaat een waarderingstraject opgezet door LECA vzw / Histories vzw in samenwerking met de Hoge Gilderaad der Kempen, Heemkunde Vlaanderen en erfgoedconsulent Caroline Reed (auteur van de waarderingstool Reviewing Significance 3.0). Naast de concrete waarderingsresultaten beoogt dit pilootproject door de uitbreiding met een waardering van immaterieel erfgoed een aangepaste waarderingstool Significance 3.0.

Projectfiche
Meer informatie over het waarderingstraject, het eindrapport en de methode vindt u hier terug.

MAS | Waardenstelling Maritiem Erfgoed Antwerpen

Dit project is gericht op de waardering van het maritiem erfgoed van het museum, met name de collectie vaartuigen en het technisch erfgoed van de haven. Aanleidingen voor het traject zijn de noodzakelijke verhuis van de collectie en de ambities om een maritiem museum op te richten in Antwerpen.

De resultaten van het onderzoek leest u in dit rapport.

MIAT - Industriemuseum | Naar een waardering van het brandweererfgoed in Vlaanderen. Casus Aalst en Mechelen

Dit project betreft de waardering van brandweererfgoed in Vlaanderen, in casu de collecties van het Brandweermuseum in Aalst en het Brandweermuseum in Mechelen. Aanleiding voor het waarderingsproject is de omvorming van het huidige museum (2018-2019) in Aalst. In Mechelen is in de nieuwe brandweerkazerne geen plaats meer voor de collectie.

Deze oefening moet leiden tot een overkoepelende en gedragen visie op de toekomst van dit erfgoed. Daarnaast zijn de beoogde effecten de herbestemming van de collectie in Mechelen en het duurzame beheer en de ontsluiting van de collectie in het nieuw Aalsterse brandweermuseum.

Projectfiche
Meer info en het eindrapport van het traject vindt u hier terug.

Middelheimmuseum | Collectie Middelheimmuseum, who cares?

Het Middelheimmuseum voert een waarderingsproject uit voor de eigen collectie met het oog op een waardengebaseerd collectiebeleid. Dit moet leiden tot een aangescherpt collectieprofiel, het waarderen van de deelcollecties en een methodiek voor het waarderen van kunst in de publieke ruimte. Zowel voor de eigen museale werking (in diverse geledingen van de werking), als voor het bredere veld (kennisdelen over de methodiek, een sjabloon, participatie methodieken …) worden er concrete resultaten en kennisdeling vooropgesteld.

Mu.ZEE - Kunstmuseum aan Zee | Waarderen vanuit een transcultureel en transhistorisch denken, van registratieverrijking tot een gefundeerde en representatieve ontsluiting op de MuZEE-website

MuZEE wil onderzoeken of de waarderingsmethodiek van het KMSKA (gebaseerd op Significance) op moderne en hedendaagse kunst toepasbaar is en of de waarderingscriteria toelaten om transculturele en transhistorische waarden te omschrijven. Het waarderingstraject moet leiden tot het beter kenbaar maken van de collectie via digitale ontsluiting (selectie van 15.000 objecten) en een breder gedragen en onderbouwd collectiemanagement.

Resonant/CEMPER | Naar een generieke methodiek voor cross-collections waarderen van muziek- en podiumkunstenerfgoed

Opgerolde zij-en achterdoeken van Circus Ronaldo (vzw CEMPER) © CEMPER

Resonant en Het Firmament selecteerden twee thema’s voor het ontwikkelen van een generieke methodiek om muziek- en podiumkunstenerfgoed cross-collections te waarderen: 1) historische toneeldecors in Vlaanderen en Brussel (1900-1960) en 2) historische archieven en collecties jazzerfgoed (1917-2016). Een deel van de noden zijn generiek.

Het erfgoed voor beide thema’s wordt verspreid bewaard in diverse omstandigheden. De collecties variëren sterk in verschijningsvorm of omvang en kennen een grote heterogeniteit wat eigenaars en beheerders betreft.

Projectfiche 'Cross-collections waarderen van historische archieven en collecties jazzerfgoed'
Projectfiche 'Historische tondeeldecors in Vlaanderen en Brussel 1900-1960. Cross-collections waardering van historische toneeldecors'

Vlaamse Erfgoedbibliotheken vzw | Wijzer Waarderen: waardering als basis voor de Bibliotheekcollectie Vlaanderen (fase 1)

© Vlaamse Erfgoedbibliotheken vzw, foto: Stefan Tavernier

In dit project werkt de Vlaamse Erfgoedbibliotheken vzw aan een waarderingsmodel om deelcollecties met elkaar te kunnen vergelijken. Erfgoedbibliotheken richten zich namelijk op publicaties die in meervoud verspreid en dus ook verzameld kunnen worden. Een eerste toepassing omvat de deelcollectie historische kranten van vijf erfgoedbibliotheken. Welke titels worden waar bewaard? Zijn de deelcollecties complementair en wat is nu precies hun erfgoedwaarde? Kan die door cross-collectiewaardering en onderlinge afstemming nog vergroot worden? Uit de waardering volgen aanbevelingen voor prioritering op het vlak van erfgoedzorg en/of een gecoördineerd collectiebeleid.

Naast dit praktijkvoorbeeld realiseert de projectgroep de tools (methode, handleiding, infrastructuur) om een waarderingstraject tot een goed einde te brengen. Daarom wordt ook de Collectiewijzer Erfgoedbibliotheken vernieuwd. Dit dataplatform voor erfgoedbibliotheken en hun collecties is een noodzakelijk instrument voor het cross-collectiewaarderen van erfgoedbibliotheken in Vlaanderen én voor het borgen en distribueren van de resultaten.

Vlaamse Erfgoedbibliotheken vzw | Wijzer waarderen: waardering als basis voor de Bibliotheekcollectie Vlaanderen (fase 2)

De waarderingsmethodiek wordt in de tweede fase van het project verdiept en verfijnd door een uitgebreide groep erfgoedbibliotheken. Ook het vernieuwen van de Collectiewijzer zal in deze fase worden afgerond. In dit project delen erfgoedbibliotheken hun collectiebeschrijvingen en -profielen via de Collectiewijzer Erfgoedbibliotheken om het mogelijk te maken binnen deelgebieden hun collecties te waarderen en onderling te wegen. Het project realiseert de tools (methode, handleiding, infrastructuur) om dit efficiënt te kunnen doen.

Werkplaats immaterieel erfgoed (voormalig tapis plein) vzw | Pilootproject waarderen van immaterieel erfgoed (fase 1)

© Werkplaats immaterieel erfgoed, foto: Femke den Hollander

Dit pilootproject waarderen betreft de waardering van het immaterieel cultureel erfgoed in Vlaanderen. Het project zet tevens in op het lopende actualiseringsbeleid van ICE waarbij er ingezet wordt op verbreding en verdieping van het inventariseren van ICE in Vlaanderen. Doelstelling is de ontwikkeling van een waarderingsmethodiek die bij een bredere groep gemeenschappen ingang vindt en de bestaande ICE-collectie kan verrijken.

In een eerste fase wordt ingezet op een persona-onderzoek om inzicht te krijgen in de diversiteit aan doelgroepen m.b.t. ICE. Via kwalitatieve onderzoeksmethodes wordt vervolgens een set van basisprincipes uit bestaande waardecriteriatools voor materieel erfgoed getoetst aan de noden en verwachtingen bij een brede groep van ICE-stakeholders. Deze oefening moet leiden tot een basisfilosofie voor de ontwikkeling van een participatief, democratisch en autonoom waarderingsinstrument.

Werkplaats immaterieel erfgoed | Pilootproject waarderen van immaterieel cultureel erfgoed (fase 2)

Doelstelling van het project is een breed gedragen waarderingsmethodiek voor immaterieel cultureel erfgoed te ontwikkelen die bij diverse gemeenschappen, groepen en individuen ingang vindt en zo de bestaande ICE-collectie (Inventaris Vlaanderen voor ICE en het Platform ICE) verder kan verrijken. Het eindproduct is het waarderingsinstrument voor ICE. In deze tweede fase ligt de focus op de uitdieping van twee convergerende dimensies bij waarderen: 1) verdere uitbouw van een werkwijze om participatief en divers te waarderen en 2) het onderzoek naar democratisch en autonoom waarderen.

Regionale actoren

Antwerpen Kunstenstad | Katholiek kerkelijk erfgoed herbestemmen of afstoten?

Het project beoogt de waardering van kerkelijk erfgoed, bewaard in Centraal Depot Musea (Luchtbal). De concrete noodzaak is een gebrek aan depotruimte en een kader voor de opname van religieus erfgoed in museumcollecties. Een groot deel van de parochiekerken in Antwerpen – en dus ook hun inboedel – komt bovendien in aanmerking voor herbestemming. Daaraan gekoppeld zal een visie en ontwerp van aanpak worden opgesteld voor de waardering van deze kerkelijke collecties. De methode wordt gebaseerd op de waarderingsmethodiek die CRKC en de provincies Oost-Vlaanderen en Antwerpen reeds hebben uitgewerkt.

Cultuuroverleg Zeven CO7 | Weten te waarderen. Hopcultuur en WOI-erfgoed als praktijkvoorbeelden voor een breder waarderingskader

© CO7, foto: Memorial Museum Passchendaele 1917

Deelcollecties van het Hopmuseum en het Memorial Museum Passchendaele 1917 worden gewaardeerd met het oog op herbestemming of herlocatie (verhuis naar het Regionaal Erfgoeddepot Potyze). Naast betere bewaaromstandigheden voor de deelcollecties, beoogt het project onder meer een betere kennis over de collecties en een verfijning van de collectieplannen (met impact op het verzamelbeleid).

CO7 | Projectfiche 'Hopcultuur als praktijkvoorbeeld voor een breder waarderingskader'
CO7 | Projectfiche 'WOI-erfgoed als praktijkvoorbeeld voor een breder waarderingskader'

Erfgoedcel Brugge | Geen blinde vlek meer: naar een grondiger kennis en een grotere bekendheid van de collectie hulpmiddelen voor mensen met een visuele beperking (collectie Spermalie/vzw De Kade)

Het project beoogt een verdiepende registratie en waardering van de collectie ‘hulpmiddelen voor mensen met een visuele beperking’ van Spermalie in Brugge, met het oog op de ontsluiting en bekendmaking ervan. Bij de uitvoering van het project worden mensen betrokken met een visuele beperking en organisaties met een gelijkaardige collectie.

Erfgoedcel Land van Dendermonde | Bewaren is zilver, waarderen is goud

Dit project betreft de waardering van erfgoedcollecties van tien heem- en/of oudheidkundige kringen en twee lokale musea, gerund door vrijwilligers, in het Land van Dendermonde. Het waarderingsproject beoogt als resultaat inzicht in de lokale en regionale waarde van deze (deel)collecties, met als doel een regionaal collectieprofiel en het opstarten van een regionaal netwerk. Dit inzicht maakt een meer doordacht collectiebeleid door de verenigingen mogelijk, net als een gerichter ondersteuningsbeleid vanuit de cultureel-erfgoedcel.

Projectfiche
Als resultaat van dit boeiende project, publiceerde de erfgoedcel een handige methode om samen met vrijwilligers op een participatieve manier te waarderen. U vindt deze publicatie met bijbehorende invulformulieren hier terug.

Erfgoedcel Noorderkempen | Begijnhofmuseum, Gevangenismuseum & Heemkundig Museum Beerse werken samen aan collectiewaardering

Het Begijnhofmuseum, het Gevangenismuseum en het Heemkundig Museum Beerse zetten samen een participatief waarderingstraject op als voorbereiding op de uitdagingen in de nabije toekomst: de nieuwe of vernieuwde museum- en depotlocaties. De waardering zal gebeuren op deelcollectieniveau onder begeleiding van de erfgoedcel Noorderkempen, met kennisuitwisseling tussen de partners en deelname van het (museum)publiek. De inhoudelijke inbreng komt bijna volledig van vrijwilligers.

Projectfiche

Erfgoedcel TERF | Assepoesters in de collectie: naar een regionaal ecosysteem voor waardering, collectiebeheer en ontsluiting

© Projectvereniging BIE, foto: Diethard Vlaeminck

Het pilootproject beoogt de waardering van historische schoenen afkomstig uit vier collecties uit de regio Izegem-Roeselare: de schoenencollectie van museum Eperon d’Or, de deelcollectie ‘koersschoenen’ van het KOERS, Museum van de Wielersport, de privéverzameling ‘Modieuze schoenen Catherine Desal’ en de erfeniscollectie ‘Koersschoenen schoenmakersfamilie Thomas’.

De waardering van deze vier collecties, onder coördinatie van projectvereniging Erfgoedcel TERF, gebeurt op de assen publieke-private collecties en mode-sport.

Projectfiche

erfgoed zuidwest | Waardering en herbestemming van het Landbouwmuseum ‘t Kapelriegoed

Het project heeft als doel om de collectie van het Kapelriegoed, een private collectie in Moorsele, te registreren, waarderen en herbestemmen. De collectie bestaat in hoofdzaal uit regionaal landbouwerfgoed, naast kleinere deelcollecties meubilair, oorlogsmemorabilia en religieus erfgoed. De collectie-eigenaar wenst zijn kennis door te geven en zijn collectie geheel, in delen of stuk per stuk een ander museaal onderkomen te geven. Verkoop is hierbij geen uitgangspunt.

Projectfiche

Praktijkvoorbeelden in Vlaanderen

Registratie- en herbestemmingstraject | Landbouwmuseum Leiedal vzw
Herwaardering roerend religieus erfgoed Sint-Barbarakerk | Rieme (Evergem), Provincie Oost-Vlaanderen
Herbestemming van een deel van de fietsencollectie | Wielermuseum, Roeselare
Waardering roerend erfgoed Sint-Denijskerk | Serskamp, Provincie Oost-Vlaanderen
Project agrarische erfgoedcollecties | Provincie West-Vlaanderen & CAG. Centrum Agrarische Geschiedenis
B. Demasure (red.), De hand aan de ploeg. Handleiding voor het registreren, waarderen en herbestemmen van agrarisch erfgoed. CAG, 2016.
Historische collectie Agfa-Gevaert: een inspirerend praktijkvoorbeeld over waarderen
Focusdossier 'Waarderen' in: faro | tijdschrift over cultureel erfgoed, 12(2019)1.
Niels Plas, Reviewing Signifance reviewed. Een bruikbaar waarderingsmodel voor het AMVB? in: Arduin, 13(2019)25, p. 4-17.
Herbestemming collectie Jaap Kruithof door MAS als inspirerend voorbeeld. Wat zijn de waarden van de collectie van moraalfilosoof Jaap Kruithof en welke langetermijnbestemming past daar het beste bij? Is dat een bestemming in een museum of niet? Is dat één bestemming voor de hele collectie of niet? Het MAS voerde een bijzonder inspirerend waarderingstraject uit van deze bijzondere collectie bestaande uit duizenden voorwerpen uit het dagelijkse leven van 'de Vlaming'.
M. Debaene, 'Kaf, koren en kunst. Een waarderings- en selectietraject in Museum M' in: faro | tijdschrift over cultureel erfgoed, 8(2015)3, p. 20. De online presentatie en de brochure Reflecties #18 (te koop aan de museumbalie).

Praktijkvoorbeelden in Nederland

Op bezoek bij een verzamelaarsechtpaar
De kachels van het Nederlands Openluchtmuseum
Heden en verleden van Arnhem komen samen
De smaak van het publiek
Nieuwe bestemming voor glas-in-lood
De techniek van het waarderen, Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed Nederland, 2009.
Waarderen van (on)roerend erfgoed, Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed Nederland
Collectiewaardering in de praktijk: Stedelijk Museum Schiedam

Uiteraard is deze lijst niet exhaustief. Waardering wordt vaker toegepast, maar het proces is niet altijd neergeschreven of kenbaar gemaakt. Een praktijktoepassing mag ons altijd worden gemeld, dan voegen we de link toe.

Inspiratie uit de pilootprojecten waarderen en andere praktijkvoorbeelden

Landelijke actoren

Regionale actoren

Praktijkvoorbeelden in Vlaanderen

Praktijkvoorbeelden in Nederland