Onderzoek naar het schadelijke effect op materialen

Neem gedurende een bepaalde periode stalen van de specifieke materialen in een omgeving met schadelijke gassen:

• Verklikkers voor metaal (zilver, koper, zink, lood en ijzer) zijn commercieel beschikbaar of via een metaalrestaurator: ze onderzoeken de snelheid en de mate waarin metaal corrodeert.
• Eierschalen zijn minder accuraat, maar bruikbaar voor de detectie van schadelijke gassen voor kalkhoudend materiaal: dat merkt u als er witte kristallen verschijnen.
• Dosimeters op basis van verf of plastic meten de dosis van de blootstelling. Ze zijn ontwikkeld om tegelijk de parameters licht, RH, temperatuur en pollutie te onderzoeken op een scala van traditionele pigmenten en media.

De interpretatie van de resultaten vereist een hoogstaande uitrusting en kennis. Werk dus best samen met een onderzoeksinstelling of laboratorium.

Vooraf te stellen vragen:

• Welke gassen wilt u opsporen?
• Wat is hun effect?
• Wat zijn de mogelijke bronnen?
• Variëren de concentraties over de tijd?
• Is een lokale controle van de pollutie doeltreffend?

Vergelijk steeds met een andere omgeving.

Vergelijk het onderzoek naar polluenten binnenshuis met simultaan onderzoek naar polluenten buiten. Vergelijk concentraties van polluenten en hun effect in een luchtdichte vitrine simultaan met die in de ruimte waarin de vitrine staat.

Geïntegreerde beheersing van luchtverontreiniging

Houd rekening met de gevoeligheden van het materiaal dat u bewaart. Textiel en papier zijn heel gevoelig voor aftakeling door zuren, hout en steen veel minder. Zilver is vooral gevoelig voor de uitdamping van sulfiden, andere metalen vooral voor zuren.

Voorkomen

Voorkom externe bronnen van buiten:

• Voorkom dat motorgassen en dergelijke binnendringen en zorg dat ze buiten goed worden geventileerd.
• Kies geschikte locaties voor nieuwe gebouwen en onderzoek ze op bronnen van schadelijke gassen in de omgeving, zoals een industriezone met vervuilende lucht.
• Beperk de opstapeling van polluenten, bv. door het verkeer in de onmiddellijke omgeving.

Voorkom bronnen in het interieur:

• Beperk activiteiten die stof en gassen genereren dicht bij de collectie of in dezelfde ventilatiezone.
• Beperk het werken met schadelijke gassen in het depot tot het minimum.
• Kies materialen en producten zorgvuldig uit, afhankelijk van hun chemische samenstelling.

Voorkom bronnen in een gesloten omgeving:

• Kies zorgvuldig welke materialen en producten u gebruikt, afhankelijk van hun chemische samenstelling.
• Laat vernissen en verven eerst een tijdje uitdampen, tot er slechts een kleine concentratie van vluchtige organische componenten achterblijft. Pas dan is het veilig om erfgoed in de gesloten omgeving te plaatsen. Na vier weken is de concentratie sterk gereduceerd. Indien deze wachttijd niet haalbaar is, houd dan minstens een periode van twee weken aan.

Blokkeren

Blokkeer de infiltratie van polluenten in het interieur:

• Verbeter de luchtdichtheid van het gebouw en het depot. Open ramen alleen als het strikt noodzakelijk is.
• Kies een geschikte locatie voor de aanzuiging van verse buitenlucht voor het HVAC-systeem. Gebruik doeltreffende gas- en partikelfilters. Vervang regelmatig de filters zoals voorgeschreven door de leverancier of gebaseerd op een analyse van een bedrijf dat de luchtkwaliteit heeft onderzocht.
• Ventileer ruimtes waarin materiaal is verwerkt dat schadelijke gassen afgeeft.
• Plaats kopieermachines en printers in aparte ruimtes en houd de deur ervan zoveel mogelijk gesloten.

Blokkeer de emissie van polluenten uit producten in de omgevende ruimte:

• Breng een buffer aan op het oppervlak van houten producten, zoals een watergedragen vernis. Laat die eerst voldoende uitdampen en drogen.

Blokkeer het overdragen van polluenten op objecten:

• Houd gevoelige voorwerpen weg van bronnen van lokale pollutie.
• Breng een buffer aan op het oppervlak van het object. Dit is een beperkte optie die u niet kunt toepassen op alle voorwerpen. Raadpleeg hiervoor altijd een gekwalificeerde restaurator.

Blokkeer de infiltratie van polluenten in een gesloten omgeving:

• Gebruik luchtdichte verpakkingen of actieve filters. Vervang de filters regelmatig. Omwikkel objecten met absorberend materiaal, zoals zuurvij zijdepapier en katoen.
• Vermijd het gebruik van nieuw materiaal dat schadelijke gassen vrijgeeft. Plaats voorwerpen als het nodig is in een micro-omgeving waar de polluenten worden afgevangen door materiaal dat schadelijke gassen absorbeert.

Tips

• Voor opslag in het depot is het niet altijd gezond het materiaal te verpakken, omdat dit de toestandscontrole bemoeilijkt en een risico vormt bij het hanteren. Verpak heel gevoelig materiaal wel afzonderlijk: bv. verpak zilver met barrièrefolie of luchtdicht.
• Als het voorwerp zelf een bron is van schadelijke emissies, isoleer het dan van andere voorwerpen op een plek met een goede ventilatie, zodat het niet door zijn eigen uitdamping aftakelt.
• Sommige poreuze materialen (gips, cement, textiel) nemen zwaveldioxide op.
• Zuurvrij zijdepapier, textiel of (alkalisch gebufferd) zuurvrij karton kan dienen als opofferingsmateriaal en neemt de zuren op. U vervang het best tijdig - afhankelijk van hoe zuur de omgeving is, maar gemiddeld elke tien jaar - omdat het materiaal zelf zuur wordt. Als u katoen gebruikt als buffer, wast u dat het best om de drie jaar met een pH-neutraal wasmiddel, zoals een ecologisch product.
• Bewaar voorwerpen in een afgedichte omgeving. Gebruik inerte of zuurvrije dozen met daarin absorberend materiaal voor schadelijke gassen:
  • Bv. actieve kooldoek dient voornamelijk om vluchtige organische componenten af te vangen.
  • Bv. Corrosion Intercept, een zak met geactiveerd koper, neutraliseert alle corrosieve gassen die ermee in contact komen, zowel externe (zoals H2S, SO2, NOx, O3) als interne polluenten (zoals COS en vluchtige organische componenten).
  • Gebruik actieve kooldoek of potassium permanganaatfilters (bv. Purafil) voor het beschermen van zilver tegen aanslag.
• Bewaar zilver in luchtdichte polyethyleenzakjes: plastic voor voeding is geschikt, maar kies voor transparante en ongekleurde boterham- of diepvrieszakjes met gripsluiting; ze sluiten de gassen voldoende af. Maak de grip zorgvuldig dicht.
• Is het voorwerp te groot voor een gripzakje, gebruik dan twee zakken die u dichtkleeft met transparante 3M Scotchtape. Deze kleefband geeft de minste schadelijke dampen af.
• Als het voorwerp nog te groot is, maakt u het best gebruik van luchtdichte folie die u dichtlast met een lasapparaat. U kunt zo'n apparaat ontlenen bij de Uitleendienst Erfgoed.

Detecteren

Geur is een nuttige indicator voor de aanwezigheid van hoge concentraties schadelijke gassen, maar let op: de gassen zijn ook al schadelijk bij lagere concentraties dan wat we kunnen detecteren. We raden aan dat u eerder de aftakeling van de voorwerpen opvolgt dan op de geur afgaat.

Mogelijkheden om schadelijke gassen te monitoren:

• onderzoek van stalen en het bepalen van de concentraties van specifieke gassen of een groep gassen;
• onderzoek naar het effect van bepaalde gassen op materialen in combinatie met andere omgevingsfactoren, en dat op teststalen van bepaalde materialen (bv. zilvertestplaatje);
• regelmatige check of de filters doeltreffend werken;
• onderzoek van de mate waarin het gebouw en de ruimtes 'lek' zijn, m.a.w. hun ventilatievoud.

Reageren en remediëren

• Verlaag, filter of absorbeer polluenten in de ruimtes/het gebouw.
• Als de vermelde systemen falen, zorg dan voor luchtcirculatie en de aanvoer van verse, onschadelijke en indien mogelijk gefilterde lucht.
• Neutraliseer de polluenten die het object heeft geabsorbeerd (bv. zuurvrij zijdepapier met een alkalische buffer).
• Houd rekening met de blootstelling van de objecten aan de verschillende luchtkwaliteitszones in het gebouw en bekijk de mogelijkheid om een gesloten omgeving te gebruiken.
• Verhoog de afstand tussen de bron en de objecten.
• Gebruik een ventilator om de verontreinigde lucht uit een kamer/gebouw te halen, zoals bij een hoge maar kortdurende emissie van recent geschilderde muren of vloeren.
• Verwijder regelmatig het stof van de objecten.
• Spoel de verontreinigde lucht met een niet-reactief gas, zoals argon, helium en stikstof.