Net zoals we als individu blind (of doof) kunnen zijn en zaken wegfilteren, doen we dat ook als groep. Op zich is dat weer heel menselijk. Ons overleven was immers gebaseerd op het behoren tot een groep. Daarom streven we nogal snel naar consensus, en blijven alternatieve meningen onder water. Met alle gevolgen van dien.

Hoe missen groepen de andere stem?

In de onderstaande presentatie verzamelden we enkele klassieke gevallen van groepsdenken: situaties waarin de groep een slechte beslissing neemt. Door groepsdynamiek stoppen we blijkbaar gewoon met denken. En we luisteren niet meer naar een alternatieve stem.

Bespreek de voorbeelden samen: wat herkent u?

Kortom ...

Een goed en goed presterend team is zich bewust van de negatieve invloed van groepsdynamische processen. Zo’n team zoekt bewust naar afwijkende stemmen in de overtuiging dat er in die minderheid heel veel wijsheid zit. Ga dus op zoek naar de meerstemmigheid in uw team!

Meer over het modereren van een groepsgesprek, met oor voor de stem van de minderheid, leest u hier.

Wat is de impact van sociale ongelijkheid?

Oefening | Hoe werkt sociale ongelijkheid?

Onderzoek hoe sociale ongelijkheid werkt aan de hand van de ‘Privilege Walk’, een educatief spel dat tot doel heeft machtsongelijkheden herkenbaar te maken. Een gespreksleider legt een groep mensen vragen voor. Afhankelijk van het antwoord zetten de deelnemers een stap voor- of achterwaarts, of blijven ze staan. Aan het einde van de sessie wordt duidelijk wie kon gebruikmaken van rechten en wie ze moest ontberen. 

Het is cruciaal om voor de start van de sessie een veilige omgeving te creëren waarin deelnemers zich comfortabel genoeg voelen om persoonlijke antwoorden te delen. Is dat niet het geval, dan werkt u best met fictieve personages. Het doel van dit spel is immers niet om mensen te culpabiliseren, maar wel om macht en privileges te herkennen en drempels op te merken. 

Noot: we gebruiken de term ‘privilege walk’ om referenties naar de methodiek gemakkelijk terug te vinden.

Klik hier voor een spelbeschrijving of bekijk alvast een voorbeeld van het spel in dit filmpje (3:59):

Wat heeft sociale ongelijkheid te maken met cultureel-erfgoedwerk?

Onbewust hebben we ook in cultureel-erfgoedwerk te maken met vooroordelen en ongelijke toegangen. We gaan er immers van uit dat procedures, kanalen en netwerken voor iedereen vrij toegankelijk zijn. We beseffen te weinig dat een gelijkwaardige behandeling (in functie van specifieke noden) meer nodig heeft dan een gelijke behandeling, waarbij iedereen hetzelfde wordt behandeld. Denk bijvoorbeeld aan uitspraken als: "De deuren staan open, maar er komt niemand.", "Op onze vacatures komen enkel gelijkaardige profielen af.", "We kunnen toch niet heel onze communicatie gaan aanpassen?"

Wat kan ik doen?

Probeer u bewust te worden van privileges die kunnen spelen in uw privé- en professionele leven. Wees een bondgenoot. Wees ook in uw organisatie aandachtig voor mechanismen van uitsluiting. U kunt bv. voorstellen om aanwervings- en selectieprocedures te reorganiseren. Of u kunt mee een organisatiecultuur aanmoedigen die inzet op talentontwikkeling, met respect voor de interne diversiteit.

Komen racisme en discriminatie ook bij u op de werkvloer voor? 

Wat zit er verscholen onder de oppervlakte van het medewerkersbeleid? Lijkt alles een harmonieus geheel? Kunt u legitiem beweren dat racisme en discriminatie in uw organisatie niet voorkomen? Kan elke medewerker ten volle zichzelf zijn? Of borrelt er toch enige spanning onder de oppervlakte? Het is alleszins niet evident om sporen van bijvoorbeeld discriminatie spontaan naar boven te laten komen. Daarom loont het de moeite een beleid te ontwikkelen dat rekening houdt met het bestrijden van discriminatie en racisme. 

Oefening | Bespreek volgende onderzoeksresultaten met collega’s. Geven ze een nieuwe blik, een ander perspectief op de werking van de organisatie?

Regelmatig worden in Vlaanderen en Europa onderzoeken gevoerd over samenleven in relatie tot bijvoorbeeld onderwijs, huisvesting, tewerkstelling, werk, enzovoort. De onderzoeken geven aan waar verbetering mogelijk is.

Wat wordt beschermd door de wetgeving over discriminatie?

De federale antidiscriminatiewetgeving in België put uit verschillende wetgevende bronnen: de Antiracismewet, de Algemene Discriminatiewet en de Genderwet. Naast de federale wetten zijn ook op het niveau van Europa en de gemeenschappen en gewesten wettelijke bepalingen opgesteld.

De federale wetgeving definieert negentien beschermde criteria. Discriminatie op basis van elk van deze criteria of persoonlijke kenmerken is verboden en strafbaar. Ontdek de criteria via deze presentatie:

Wanneer is er sprake van discriminatie?

Discriminatie vaststellen kan aan de hand van een driestappenplan.

Oefening | Verboden of niet?

Bespreek een of meerdere cases uit deze presentatie met uw team.

Mag men zomaar alles zeggen?

Vrijheid van meningsuiting is een van de kernpunten van de mensenrechten. Allerlei ideeën, meningen en standpunten kunnen in België vrij en in het openbaar gedeeld worden. Toch kan dit ook schokkend en kwetsend ervaren worden. Ook het recht om niet gediscrimineerd te worden is immers belangrijk. Waar ligt dan de grens tussen de vrijheid van meningsuiting en het verbod op discriminatie?

De vrijheid van meningsuiting heeft enkele beperkingen. Overschrijdt u de grenzen, dan pleegt u een misdrijf. Dat is het geval wanneer u:

• aanzet tot discriminatie, haat, geweld of segregatie tegen anderen, in het openbaar, doelbewust en om een specifieke reden.
• denkbeelden verspreidt over rassuperioriteit of rassenhaat.
• behoort tot of meewerkt met een groep of vereniging die herhaaldelijk discriminatie of segregatie verkondigt.
• negationistische ideeën deelt.
• discriminerende motieven hebt bij schriftelijke beledigingen, bij misbruik van communicatiemiddelen of bij stalking.
• via drukpersmisdrijven boodschappen verspreidt via openbare publicaties door middel van papieren of digitale teksten.

Waar ligt de grens tussen vrijheid van meningsuiting en verbod op discriminatie?

Een (Nederlands) filmpje (01:26) over bananen licht dit verder toe: