Jongeren zijn opvallend ondervertegenwoordigd in bezoekerscijfers van musea. Toch is het belangrijk om ook met hen connectie te maken, om verschillende redenen:

• Jongeren zijn het publiek én het draagvlak voor het erfgoed van de toekomst.
• Jongeren zijn gezond kritisch (ten opzichte van alles wat en iedereen die hen voorging) en hebben een neus voor zaken die hedendaags en ‘in’ zijn.
• Door aandacht te hebben voor actuele thema's, kunnen ze helpen om de werking van uw organisatie up-to-date en relevant te houden.
• Een jongerenwerking kan als een hefboom werken om meer diversiteit in uw organisatie te brengen. Jongerenwerkingen die verbonden zijn aan musea lijken alvast in dit opzet te slagen. 
• Door met jongeren samen te werken, geeft u hen ontzettend veel leermogelijkheden. U biedt hen een context waarin ze interesses en talenten kunnen exploreren, dingen kunnen ondernemen, vrienden maken, kennismaken met een mogelijk toekomstige werkplek … Uit onderzoek is al gebleken dat jongerenwerkingen in musea ervaringen voor het leven opleveren. Dus waarom zou u het ook niet overwegen?

Jongeren? Wie bedoelen we dan?

We bakenen hier de groep jongeren af die zelfstandig en in hun vrije tijd (dus niet in de context van het gezin of van de school) deelnemen aan erfgoedactiviteiten.

Wat begrijpen we onder ‘jongerenwerking’?

Een jongerenwerking is een initiatief waarbij een groep jongeren voor een bepaalde periode op regelmatige tijdstippen betrokken wordt bij de erfgoedwerking. Ze worden begeleid door een medewerker. De groep onderneemt activiteiten en/of werkt gericht toe naar een vooropgesteld eindresultaat zoals een tentoonstelling, een rondleiding … De jongeren worden doorgaans gerekruteerd via een open oproep en – na mogelijk een selectieprocedure – sluiten op vrijwillige basis aan bij de werking.  

Vooraleer u start met een jongerenwerking …

… zijn er veel overwegingen te maken. Want een jongerenwerking runnen, betekent hard werken voor de medewerker die dit initiatief zal trekken en leiden, en wordt maar beter goed voorbereid. Dit lijstje kan u helpen in uw beslissing:

Is er een intern draagvlak?

Een goede jongerenwerking weet zich intern zo sterk mogelijk geruggesteund (ook financieel). Let er dus op dat:

• de directie voor 100% achter het initiatief staat;
• collega’s zich kunnen vinden in het initiatief;
• de jongerenwerking aansluit bij het beleid/de visie en het actieplan van de organisatie;
• u vooraf goed nadenkt over welke plaats de jongerenwerking inneemt in het educatief beleid of doelgroepenbeleid van uw organisatie.

Wat wilt u realiseren?

Heeft u zelf / als organisatie / vanuit de directie een aantal doelen voor ogen die u gerealiseerd wil zien? Dat kan. Maar jongeren hebben doorgaans ook graag zelf inspraak bij het bepalen van de koers. Zeker wanneer u uw werking opzet als een proces van cocreatie is het belangrijk om niet alles vooraf in te vullen. U kunt bv. als doel vooropstellen om jongeren als gids in te zetten op zaal. Maar is dat ook wat ze effectief graag willen doen? Misschien willen ze liever ontwerpen maken voor instagrammable spaces?

Houd het doel van de jongerenwerking in de mate van het mogelijke zo open mogelijk. Houd ook alle aspecten van de erfgoedwerking in het vizier en focus niet alleen op publieksactiviteiten. Jongeren kunnen net zo geïnteresseerd zijn in activiteiten die achter de schermen gebeuren. Indien u toch rekruteert in functie van een specifieke opdracht die u zelf vooraf formuleert, geef dit dan van bij het begin mee aan jongeren zodat ze weten waarvoor ze zich inschrijven. Dat is verwachtingsmanagement, en zo voorkomt u teleurstellingen.

Hoe beoordeelt u of de jongerenwerking succesvol is?

Het is goed om van in het begin duidelijkheid te hebben over de evaluatie. Maak hierover ook intern afspraken. Het is bv. geen goed idee om een jongerenwerking aan het einde van de rit te beoordelen op wat er is 'gemaakt' als uw voornaamste betrachting er in de eerste plaats in bestond om jongeren te bereiken en hen leerkansen aan te bieden.

Wat met duurzaamheid?

Misschien bent u van plan om uw jongerenwerking een jaar lang te laten functioneren. Maar welk perspectief volgt daarna? Wilt u elk jaar opnieuw een nieuwe werking opstarten? Met een even grote/kleine groep? Of laat u dit van de evaluatie afhangen? Communiceer hierover zo helder mogelijk. Intern, naar partners, maar vooral ook naar de jongeren zelf.

Houd van bij het begin rekening met een korte-, middellange- en langetermijnperspectief: 

• Welke relatie wilt u onderhouden met jongeren die ‘afzwaaien’? Kunnen het ‘vrienden van’ worden? Of ambassadeurs? Hoe kunt u het contact onderhouden?
• Houdt u er genoeg rekening mee dat jongeren ook kunnen doorgroeien naar de vrijwilligers- of personeelsploeg? Hoe kunt u dat al tijdens het traject aanmoedigen?
• Kunt u op termijn talenten van jongeren of hun netwerk inzetten bij andere aspecten van uw werking? Hoe kunt u dit reeds tijdens het traject detecteren?
• …

Met welke partners kunt u samenwerken?

Denk na waarom u met partners wil samenwerken. Misschien bent u op zoek naar een organisatie die u kan helpen om jongeren te rekruteren? Of zoekt u ook steun de uitwerking en begeleiding van de jongerenwerking?

Een of meerdere partners maken u sterker. U kunt te rade gaan bij het (lokale) jeugdwerk en/of bij organisaties die cultuureducatieve begeleiding aanbieden. Zeker in functie van rekrutering, is het goed te kijken naar organisaties die jongeren (al) spontaan bereiken. Maak van het partnerschap een wisselwerking en stel uw potentiële partner ook de vraag wat u als erfgoedorganisatie voor hen kunt betekenen of hoe u hún werking sterker kunt maken.

Wat houdt jongeren bezig?

Tracht als trekker van de jongerenwerking deze doelgroep vooraf zo goed mogelijk te leren kennen. Zelf nog tot de categorie ‘jongeren’ behoren is dan uiteraard een voordeel. Maar u kunt uw oor ook te luisteren leggen bij organisaties die jongeren als hoofddoelgroep hebben. Kijk in uw netwerk. Luister naar organisaties in het jeugdwerk, jeugdhuizen, bepaalde welzijnsorganisaties … Wat ervaren zij als de grootste noden en wensen van jongeren? Welke lessen hebben zij al geleerd? 

Er is ook heel wat literatuur beschikbaar omtrent generatie Z en ook zo kunt u hun leefwereld beter doorgronden. Probeer aan de hand van deze luister- en observatiestudie zo exact mogelijk te formuleren wat uw jongerenwerking als meerwaarde kan betekenen voor jongeren.

Wie wordt trekker van de jongerenwerking?

Is het haalbaar om iemand aan te stellen? Of misschien komt de jongerenwerking bovenop iemands takenpakket? Ga in dat geval na welke taken hij of zij zal moeten laten vallen. Wie van het team heeft voldoende affiniteit en interesse? Over welke competenties moet deze persoon beschikken? Deze medewerker moet goed weten wat hem of haar staat te doen. Er valt bv. heel wat te leren uit ervaringen van andere jongerenwerkingen. Het MAS deelde zijn ervaringen en leerpunten via deze publicaties:

• MAS, Jeugd verovert museum, 2019.
• Kies* Bijna 150 aanbevelingen voor een MAS in jonge handen, 2007.
• Zie ook: MAS in Jonge Handen breekt uit

Ook deze musea hebben ervaring met jongerenwerkingen: Gruuthusemuseum, KMSKA, M HKA, MSK, MoMu, FOMU, BELvue, Mu.ZEE, Museum Hof van Busleyden, Museum Passchendaele, Yper Museum … Het S.M.A.K. neemt het voortouw in het project Art United dat al meermaals op Pukkelpop landde. En AmuseeVous bracht ook reeds heel wat expertise samen in diverse publicaties.

Plannen en timen

Bovenstaande overwegingen kunnen u helpen om na te gaan of u klaar bent voor de opstart van een jongerenwerking. Gaat u ervoor? Dan zijn er een aantal praktische keuzes die moeten worden gemaakt. Hoe groot maken we de groep? Hoe willen we rekruteren? Hoe vaak komt de groep samen? Welke activiteiten kunnen we mogelijk ondernemen? ...

Lijst in de eerste plaats goed op over wat u kunt beschikken: hoeveel tijd, welk budget, welke ruimtes, materialen, (hulp/expertise/tijd van) collega’s, communicatiekanalen … Deze oefening helpt voor een deel al om antwoorden te vinden op bovenstaande vragen.