Hout is van oudsher een materiaal dat zeer dicht bij de mensen staat. Om houten voorwerpen te herkennen en te verwerken kennen we allemaal wel iemand. Toch is de complexiteit van houten kunstobjecten erg groot. Ook makkelijk lijkende ingrepen (bv. reinigen, verlijmen) laat u beter over aan een restaurator.

De bewaring en het onderhoud zijn de belangrijkste facetten bij het behoud van kunstvoorwerpen. Dit doet u uiteindelijk zelf. Maar u wint ook advies in over hoe u dit het best aanpakt en uitvoert. Hiervoor komt u terecht bij specialisten in het vak. Bewaring heeft te maken met de omgeving van het object; daar zijn normen voor. Directe ingrepen aan het object laat u het best uitvoeren door een restaurator die is gespecialiseerd in een specifiek materiaal.

Een fysieke ingreep aan het voorwerp zelf laat u over aan een specialist, in dit geval een specialist houtrestauratie. Dat komt omdat kennis van het materiaal en de verwerking ervan een zeer uitgebreide materie is en er veel kennis noodzakelijk is: van historische materialen en technieken, maar ook van scheikunde, biologie, kunstgeschiedenis en andere hulpwetenschappen. Alleen zo kunt u de authenticiteit van het meubel behouden.

Enkele voorbeelden:

• Een houten object of oppervlak vereist een andere reiniging dan een metalen of stenen object of oppervlak.
• De preparatie en specifiek het praktische gebruik en de regeneratie van bijvoorbeeld huidenlijm is een complex gegeven. Daarbij wordt water gebruikt, maar op een zeer deskundige manier.
• Schade aan fineer, zoals het loskomen, opstuwen en blazen door wateroverlast, vergt telkens een zeer specifieke behandeling. Wordt het niet behandeld, dan kan er verdere schade ontstaan en kunnen onderdelen verloren gaan.
• Onderdelen 'even' vastlijmen is geen goed idee, ook al gebeurt het met de beste bedoelingen. Deze ingreep kan zelfs extra schade veroorzaken, met name door:
  • onderdelen die niet gereinigd werden vóór ze herlijmd werden;
  • een foute lijmsoort;
  • een onderdeel dat niet genoeg geklemd is;
  • een foutieve plaatsing;
  • gemorste lijm;
  • lijmresten die vlekken nalaten. 

Een houtrestaurator kan bij 'uitvlieggaten' van de houtkever correct inschatten:

• of ze recent of oud zijn;
• om welk soort aantasting het gaat;
• of de reeds aangerichte schade behandeld moet worden;
• welke behandeling nodig is (bv. conservatie door de consolidatie van het aangetaste hout);
• welke insectenbehandeling van toepassing is (vloeistoffen zijn bv. zeer beperkt in gebruik en effectiviteit).

Zo'n restaurator weet ook hoe u een oppervlak moet reinigen om te voorkomen dat:

• er een onbedoelde volledige afname gebeurt;
• er patina verwijderd wordt;
• er door chemische reacties verkleuringen ontstaan;
• er lokale vlekken of verkleuringen optreden door een slechte uitvoering;
• er krassen ontstaan in het oppervlak;
• er foute solventen gebruikt worden;
• er veel vocht aangewend wordt;
• er door te veel gewicht (van bijvoorbeeld klemmen) onstabiliteit ontstaat en objecten omvallen

Dit hoofdstuk werd geschreven door Peter Taeymans voor Depotwijzer.be.