Van top-down naar ook bottom-up waarderen?
Onderzoeker of bezoeker? Als u gefascineerd bent door erfgoed, hecht u er een waarde aan. Vanuit die waardering geven we het erfgoed een betekenis. De betekenis van erfgoed valt moeilijk helemaal te capteren, maar we zijn het er min of meer over eens dat die betekenis voor een groot deel uit te drukken is als een geheel van de waarden.
Die betekenis staat echter niet objectief vast maar evolueert mee met de tijd en in een bepaalde context. Betekenis is geen steriel vaststaand begrip. De eerste smartphone van Apple bijvoorbeeld, heeft een volledig andere betekenis in een museum voor toegepaste kunsten/designmuseum dan in een museum voor schone kunsten. Bovendien is die betekenis vandaag anders dan gisteren en dan morgen en evolueert ze mee met de tijd. Erfgoed is immers dynamisch.
Om die verschillende betekenissen of waarden goed af te wegen, heeft de cultureel-erfgoedsector een methodiek ontwikkeld: waarderen. In deze video lichten we alvast een tip van de sluier:
Waarom waarderen?
De betekenis die onderzoekers, conservatoren en erfgoedwerkers in het algemeen aan ons erfgoed geven, wordt bepaald door de bril waarmee zij naar het erfgoed kijken. Maar kijken zij door dezelfde bril als bezoekers, belanghebbenden en belangstellenden, onze ‘stakeholders’?
In de klassieke cultureel-erfgoedwerking staan de experten centraal. Zij bepalen vanuit hun interesse en hun ervaring wat 'interessant' is. We hebben hen nodig om betekenis te geven aan ons erfgoed en het beter te begrijpen. Maar kijken onze stakeholders met dezelfde bril naar dat erfgoed? Wat verwachten zij dat bijvoorbeeld wordt tentoongesteld? Welke aspecten van dat erfgoed prikkelen hen? Wat vinden zij interessant voor onderzoek? Welke waarde(n) hechten zij aan dat erfgoed? Welke betekenis geven ze eraan?
Klassieke, expertgerelateerde waarden zoals historische waarden en artistieke/esthetische waarden volstaan niet. Ook andere waarden zoals sociale/spirituele waarden en onderzoekswaarden moeten we beoordelen en een rol laten spelen. Bovendien moeten we ook de stem van onze potentiële gebruikers laten meetellen, want ook zij geven betekenis aan ons erfgoed. Wanneer we op een participatieve manier waarderen, dan creëren we een groter en duurzamer draagvlak voor onze sector.
Want welke kans maakt een tandenstokermuseum als niemand geboeid is door tandenstokers?
Hoe waarderen?
Bij een waarderingstraject komen heel wat stappen kijken. Het is een arbeidsintensief proces waarbij u best een aantal stellingen voor ogen houdt om het tot een goed einde te brengen:
- Waarderen doet u met voorkennis.
- Waarderen is een project.
- Waarderen doet u niet alleen.
- Waarderen doet u met een brede blik.
- Waarderen is een middel voor een beargumenteerd cultureel-erfgoedbeheer en -beleid.
- Waarderen is en transparant en verantwoord proces.
Meer weten?
Op de website www.erfgoedwaarderen.be vindt u inspiratie over het waarderen van cultureel erfgoed. Op zoek naar praktijkverhalen? In een themanummer van faro | tijdschrift over cultureel erfgoed vertellen de pioniers hoe ze waarderen hebben aangepakt.
