Brugge - Vrijwilligers met een hart voor religieus erfgoed: collectieregistratie in de Brugse parochiekerken - Erfgoedcel Brugge & consulent religieus erfgoed Musea Brugge

Thema

collectiemanagement

duurzaamheid

informatiebeheer

vrijwilligerswerking

Aard collectie

Religieus erfgoed

Context

Brugge telt 28 parochiekerken, die elk een collectie erfgoedobjecten bezitten. Het Eredienstendecreet verplicht kerkfabrieken tot het opstellen en bijhouden van een inventaris van hun goederen. In de praktijk zijn deze erfgoedinventarissen van wisselende kwaliteit: sommige zijn verouderd, niet volledig én doorgaans nog niet digitaal.

Op grond van deze bevindingen startte Erfgoedcel Brugge in 2014 met een meerjarentraject ter ondersteuning van de zorg voor en de ontsluiting van de collecties religieus erfgoed in Brugge. Dit traject kadert in de Vlaamse beleidsprioriteiten voor het lokaal cultureel-erfgoedbeleid. Een van die prioriteiten is het inzetten op religieus erfgoed.

Voor de registratie wordt gewerkt met de invoermodule religieus erfgoed in Erfgoedinzicht, inclusief invulinstructies.

Doel

Ondersteunen van de digitale inventarisatie van Brugse parochiekerkcollecties, met een nieuw netwerk van vrijwilligers.

Timing

Doorlopend in de beleidsperiode 2014-2019.

Budget

Voor opstart in 2014: 4.500 euro voor aankoop materiaal i.f.v. inventarisatie. Vanaf 2015: 3.000 euro/jaar voor (1) kosten woon-werkverkeer vrijwilligers, (2) drank + versnaperingen, (3) organisatie extra activiteiten rond ontsluiting religieus erfgoed

Aantal medewerkers

16 à 20 vrijwilligers, 1 consulent religieus erfgoed, algemene coördinatie: Erfgoedcel Brugge

Externe hulp

Ondersteuning door de depotconsulenten van de Provincie West-Vlaanderen.

Gebruik richtlijnen of standaarden

Invoermodule religieus erfgoed in Erfgoedinzicht, met invulinstructies.
Handleiding voor de opmaak van een kerkinventaris (CRKC).

Concrete aanpak

Vanaf september 2014 ging Erfgoedcel Brugge op zoek naar vrijwilligers. De oproep 'Gezocht: vrijwilligers met een hart voor religieus erfgoed' werd gelanceerd, zowel in lokale media als via nationale erfgoedkanalen (FARO, CRKC).
23 vrijwilligers meldden zich aan. Zij volgden in december een opleiding, ondersteund door de provinciale depotconsulenten en de consulent religieus erfgoed van Musea Brugge.
Ondertussen verzamelde Erfgoedcel Brugge, i.s.m. Musea Brugge, het nodige materiaal voor het inventariseren: handschoenen, meet- en nummermateriaal, een laptop en zelfs een heuse fotostudio. Ook aan de pauzes werd gedacht, met de aankoop van een koffiemachine, waterkoker, kopjes, koekjes ...
Vanaf 1 januari 2015 startte het inventarisatiewerk in twee Brugse kerken. De 23 vrijwilligers werden verdeeld in vier groepen. Per kerk zijn twee groepen actief gedurende een halve dag per week (voor- en namiddaggroep). De coördinatie ligt in handen van de consulent religieus erfgoed, Benoit Kervyn.
Elk object met erfgoedwaarde wordt door de vrijwilligers geïnventariseerd, in drie fasen. Een eerste stap is het aanbrengen van een inventarisnummer, het opmeten van het object en een grondige observatie. Zijn er speciale opschriften, staat er een datum vermeld, wat wordt er afgebeeld ...? Daarna wordt het object volledig beschreven in een Excel-importsjabloon die is ontwikkeld door Erfgoedinzicht. Tot slot worden van het object foto's genomen.
De inventarisatie is echt groepswerk, waarbij elke vrijwilliger zijn/haar taken heeft in het proces. Wij kiezen voor flexibele verantwoordelijkheden: iedere vrijwilliger krijgt de kans om de verschillende taken uit te voeren.
We kozen voor een gedetailleerde inventaris, niet voor een snelinventaris: nummers worden ingenaaid bij de textielcollecties, alle objecten worden uitgebreid beschreven ...
Erfgoedcel Brugge onderzoekt ook voortdurend hoe de resultaten met het publiek gedeeld kunnen worden: bv. door de organisatie van een activiteit op Erfgoeddag, de verspreiding van een filmpje over de vrijwilligerswerking via sociale media ...
Om het groepsgevoel onder de vrijwilligers te versterken, bezoeken zij regelmatig andere Brugse religieuze organisaties, telkens met aandacht voor de wijze waarop zij inzetten op de zorg voor hun collecties. Zo werd bijvoorbeeld Arte/Grosse bezocht, de Brugse producent van religieus textiel.
In 2015 werd de collectie-inventarisatie afgerond van de Sint-Gilliskerk en de Orthodoxe Kerk HH. Konstantijn en Helena. Samen goed voor meer dan 700 geregistreerde objecten. In 2016 inventariseerden de vrijwilligers 750 objecten in de Sint-Franciscuskerk, de H. Kruisverheffing en een deel van de Sint-Jacobskerk.
Via de website Erfgoedinzicht.be werden in 2016 de collecties van de Orthodoxe Kerk en Sint-Gilliskerk ontsloten.
Een van de vrijwilligers getuigde veelzeggend: "Sinds we dit doen, kijk ik met andere ogen naar religieus erfgoed. Elk object nodigt uit om het verhaal erachter te kennen, de voorgestelde iconografie ervan te begrijpen, de gebruikte techniek van dichterbij te bekijken. Kortom, dit vrijwilligerswerk biedt op vele vlakken een meerwaarde."

Andere nuttige info

Op www.erfgoedcelbrugge.be vindt u onder 'Lopende projecten' geregeld een update van de Brugse inventarisatietrajecten.

Evaluatie

Na vijf maand werking vormden zich vier vrijwilligersgroepen die zich wekelijks engageren voor hun taak. Drie jonge mensen moesten uiteindelijk afhaken omdat ze dit niet langer konden combineren met hun professionele activiteiten.
De wisselwerking met de consulent religieus erfgoed betekent voor de Brugse inventarisatie een absolute meerwaarde. Als consulent waakt hij over de kwaliteit van de registratie en tegelijk brengt hij kennis over op de vrijwilligers, die daardoor steeds zelfstandiger kunnen werken.
Het eerste werkingsjaar 2015 werd positief geëvalueerd, zowel door de consulent religieus erfgoed als door de Erfgoedcel Brugge. Door het bundelen van de krachten is een gestroomlijnde en kwaliteitsvolle werking uitgebouwd.
In 2016 werd daarom verder gewerkt volgens dezelfde methodiek, maar niet langer in twee kerken tegelijk. De vier groepen vrijwilligers gingen nu samen kerk per kerk aan de slag.

Contactgegevens

Projectcoördinatie: Lother Casteleyn, coördinator erfgoedbeleid, lothar.casteleyn@erfgoedcelbrugge.be, 050 44 50 46.
Erfgoedinzicht: Livia Snauwaert, erfgoedconsulent departement Cultuur, Jeugd en Media, livia.snauwaert@cjsm.vlaanderen.be, 02 553 42 13.