Brussel - Militair asbesterfgoed conserveren, verpakken, verplaatsen en tentoonstellen - WHI | War Heritage Institute, site KLM | Koninklijk Legermuseum
Herinrichting zaal WOI in het Koninklijk Legermuseum Brussel (WHI): de conservatie-restauratiebehandeling van museumobjecten uit asbest in de context van de vernieuwde scenografie en de gewijzigde wetgeving.
In militaire en technische museumcollecties bevinden zich al decennialang museumvoorwerpen die schadelijke stoffen zoals asbest of radioactieve elementen bevatten. In het verleden werden ze bewaard, behandeld en tentoongesteld zonder de nodige beschermende maatregelen voor personeel en bezoekers. Recent is er een bewustwording omtrent gevaarlijk erfgoed en de bijhorende risico's. Veiligheidsnormen zijn geëvolueerd en de wetgeving rond asbest is aangepast. Daarom werd dit asbestproject opgestart om problematische objecten te testen, te isoleren en tentoon te stellen op een veilige manier.
Het uitvoeren van conservatie-restauratiebehandelingen als het verplaatsen van de risico-asbestobjecten uit oude houten vitrines (circa 1925) naar op maat gemaakte ‘veilige’ luchtdichte vitrines (2018). Dit alles werd uitgevoerd in een tent met onderdruk.
Asbestverwijderaar Viabuild NV:
- het voorzien van cursus aan enkele museummedewerkers om te mogen werken aan de asbestobjecten in de tent met onderdruk;
- het bouwen van de tent en de installatie voor het werken in onderdruk;
- één medewerker van Viabuild werkte mee in de tent.
Defensie (2 personen):
- het opvolgen van de labotesten;
- het superviseren van het project.
Volgens de Belgische wetgeving en volgens de geijkte procedures van de gespecialiseerde asbestfirma Viabuild.
Voorbereiding:
- Plannings- en voorbereidende vergaderingen (hoe, wanneer, wie, waar enz.) met alle betrokkenen zoals firma Viabuild en vertegenwoordigers van Defensie, communicatiedienst en veiligheidsdienst WHI.
- Interne en externe communicatie over sluiting WOI-zaal en het asbestproject.
- Inventarislijsten opmaken van de objecten in de houten vitrines met aanduiding welke 100% zeker uit asbest bestaan en welke mogelijk gecontamineerd zijn. Aan de objecten aanduiden welke volgorde van behandeling zal worden uitgevoerd.
- Verzegelen van de tentoonstellingsruimte WOI voor publiek en WHI-medewerkers.
- Plaatsing nieuwe luchtdichte beveiligde vitrines in de zaal WOI.
- Opbouw van de tent over de oude en nieuw geplaatste vitrines en over de werktafels met naai- en schrijfmateriaal, met douches aan de verzegelde uitgang waar iedere werknemer bij het verlaten van de tent zich moest uitkleden en douchen na maximum 2,5 uur werken in de tent.
Uitvoering:
- Klaarmaken om in tent in onderdruk te werken (verzegelde overalls met laarzen en zuurstofmasker), maximaal 2,5 uur mogelijk om in de tent in onderdruk te werken en dan verplicht tent verlaten. Douche + pauze en opnieuw in de tent gaan werken.
- In de tent de objecten systematisch uithalen en vezels testen op asbestbesmetting. Vezeltests doorgeven aan labo dat 24 uur later meedeelt welke de gecontamineerde objecten zijn.
- Asbestobjecten behandelen op de werktafels (ontstoffen met museumstofzuiger die later werd verwijderd in asbestcontainer van firma Viabuild wegens contaminatie met asbest).
- Fotograferen van ieder object (oud, versleten toestel werd verwijderd wegens mogelijke contaminatie met asbest).
- Inventarisnummers innaaien.
- Ondersteuningen aanbrengen.
- Niet-gecontamineerde objecten en objecten die niet meer zullen worden tentoongesteld, verpakken en naar depots brengen.
- Gecontamineerde objecten en objecten die niet meer zullen worden tentoongesteld, verpakken met duidelijke gevaartekens van asbest op de verpakking en in aparte ruimte plaatsen van een depot.
- Verplaatsen en tentoonstellen in nieuwe vitrines van de geselecteerde asbestobjecten. De plaats waar ieder object moest komen, was voorbereid met ontwerptekeningen en met speciaal aangekocht etalagemateriaal waardoor er niet moest geboord worden in de vitrines.
- Reinigen en definitief sluiten van nieuwe vitrines.
Afbouw en heropening
- Afbraak tent.
- Heropening zaal WOI.
Artikel over het asbestproject:
- Ilse Bogaerts en Peter De Groof, 'De conservatie-restauratiebehandeling van asbesten museumobjecten van het WAR HERITAGE INSTITUTE in de context van de vernieuwde scenografie en de gewijzigde wetgeving' in: Postprint colloquium BRK-APROA, 21-22 april 2022, Senaat van Brussel. Brugge, 2022, Uitg. die Keure, pp. 73-81.
Verder:
- Charlotte Holzer, Wenn Arbeitsschutz zum Risiko wird: der Asbestanzug des ehemaligen Gewerbehygienischen Museums Wien. Wien, 2012.
- Suzanne Delewicz-Kitto & Holly Marston, 'Asbestos in the collection of the Royal Armories and the conservation of a First World War German Gazmask' in: Arms & Armour, vol. 13, nr. 2, 2016, pp. 177-189.
- Virginia Deucher, Tamura Moore & Steve Hemlin, 'Access denied, asbestos contamination as catalyst and hindrance to collection retrieval and preservation' in: JAIC, vol. 39, nr. 1, 2000, pp. 75-84 (online).
- Charlotte Holzer & Marina Wetzenkircher, 'Asbest im musealen Kontext, Ein bewahrenswerter Bestandteil von Kulturgut' in: VRD Beiträge zur erhaltung von Kunst und Kulturgut, 1, 2014.
- Maureen Mellor & Denise Ling, 'Establiching Best Practice in Asbestos Removal' in: British Museum Technical Research Bulletin, nr 3, 2009, p.101-109 (online).
- Vlaamse overheid, Departement Leefmilieu, Natuur en Energie, Dienst Lucht en Klimaat, Asbest in en om het huis: veilig omgaan met asbesthoudend materiaal. 2012.
- De samenwerking met de firma Viabuild verliep zeer goed dankzij een uitgebreide en goede communicatie en gedetailleerde planning vooraf.
- Er waren verrassend weinig voorwerpen (metalen wapens e.a.) gecontamineerd met asbestvezels.
- Het is een verantwoord project, het resultaat is zeer geslaagd en iedereen is nu overtuigd dat het een noodzaak was ter bescherming van de gezondheid van medewerkers en publiek.
- Altijd advies inwinnen van professionelen die dagelijks met gevaarlijk erfgoed omgaan.
- Maak richtlijnen voor de asbestverwijderaar hoe hij met erfgoed moet omgaan en hoe de objecten moeten worden gehanteerd en verplaatst.
- Aanvaard de richtlijnen van de asbestverwijderaar en volg de verplichte cursus om in een tent met onderdruk te mogen werken.
WHI, Team Collecties Uniformen & Uitrusting: ilse.bogaerts@warheritage.be; peter.de.groof@warheritage.be
