Gent – Ambachten en technieken audiovisueel documenteren – ETWIE
Immaterieel erfgoed is niet tastbaar. Het gaat om gewoontes, praktijken, gebruiken, tradities. Het zijn kennis en vaardigheden die in de hoofden en handen van mensen zitten. Zo ook bij ambachten en het hiermee gepaard gaande meesterschap. Om die kennis en vaardigheden te borgen, biedt de methodiek van audiovisueel documenteren een ideale uitkomst. Het op beeld vastleggen van specifieke technieken zorgt ervoor dat die niet zomaar verloren gaan.
Enter Wendy van Wilgenburg, visueel antropoloog, documentairemaker en directeur van het Ambacht in Beeld festival. In een praktijkgerichte cursus leerde ze ons hoe we het best ambachten kunnen documenteren en in beeld brengen.
Met de cursus wilden we zelf leren hoe we ambachten en technieken het best audiovisueel kunnen documenteren. We nodigden ook andere geïnteresseerden uit om de cursus mee te volgen.
Wendy van Wilgenburg, directeur van het Ambacht in Beeld Festival
Begin met het belangrijkste: leer het ambacht dat u in beeld wil brengen, goed kennen.
Uit welke handelingen bestaat een specifieke techniek?, Welke instrumenten gebruikt de ambachtsman (m/v/x)?, Blijft de ambachtsman (m/v/x) altijd in dezelfde houding staan of niet?, enz.
Wanneer u het ambacht en de bijhorende technieken tot in de puntjes kent, weet u uit welke deelacties het bestaat. Dat stelt u dan weer in staat om een gedegen filmplan op te maken. Dit filmplan fungeert als leidraad doorheen het proces en stelt u in staat om bij de les te blijven. De volgende vragen komen hierbij aan bod:
- Welk onderwerp wilt u in beeld brengen, wat is het verhaal dat u wilt vertellen?
- Wat is het doel van deze film? Wordt het een promotiefilmpje, een instructiefilm of eerder een documentaire? Hoeveel minuten de film in beslag neemt, is afhankelijk van het doel.
- Wie, wat en waar zal u filmen?
- Hoe wordt het ambacht in beeld gebracht? Welke filmstijl(en) zal u hanteren? Kiest u voor close-ups, voice-over, statief of uit de schouder gefilmd, enz. De keuze is helemaal aan u.
- Structuur van de film: wat zijn de deelacties van het ambacht en hoe wilt u elke deelactie in een shot overbrengen? Welke shots hebt u nodig om tot een samenhangend geheel te komen?
Na het filmen bekijkt u alle gemaakte shots en kiest u welke beelden u in uw film wil. En monteren maar!
Wilt u zelf filmen en monteren, dan hebt u verschillende opties.
U kunt filmen met een go-pro of een gsm, al zouden we dat zelf minder aanraden om een ambacht in beeld te brengen, tot een professionele camera met statief (reken op zo'n 3.000 euro). ETWIE kocht een Canon XA30 aan. Daarnaast beslist u of u een budget voorziet voor een montageprogramma. Voor 30 euro in de maand komt u met Adobe Premiere Pro al een heel eind. Wij gebruiken dat programma. Ook enkele gratis opties zijn aan te bevelen, zoals iMovie (enkel Apple), Shortcut, Lightworks ... Let wel op: sommige gratis programma’s gebruiken een watermerk, dat u alleen weg krijgt door te betalen.
Naast deze kosten, vraagt het leren kennen van het ambacht, het voorbereiden van een filmplan, het filmen zelf en de montage ook heel wat tijd. Voorzie dus voldoende tijd, ruimte en loonkost. Indien u al kan werken met een camera en weet hoe te monteren, rekent u zo'n 7 werkdagen fulltime per medewerker.
Interessante cursus, we kregen goede inzichten over hoe we een ambacht of techniek het best in beeld moeten brengen. Deze expertise is vooral nuttig als we een bedreigd immaterieel erfgoed in beeld willen brengen.
De workshops gaven ons de nodige basiskennis over cameratechnieken, in combinatie met de specifieke punten waar we bij ambachten en vakmanschap moeten op letten. Zo kunnen we de schakel vormen tussen de ambachtsman en de professionele cameraman. De opgebouwde expertise delen we ook met de sector, zodat ook zij de opgebouwde ervaring en kennis kunnen gebruiken. Zowel om zelf aan de slag te gaan, als om het contact te vormen tussen ambachtsmensen en videografen om van beide kanten aanbevelingen te geven.
In de brochure Ambacht in Beeld: lights, camera, action?, te downloaden op de site van ETWIE, lichten we ons leerproces uitgebreid toe, inclusief waardevolle tips en tricks.
Onze belangrijkste aanbevelingen zijn:
- Maak voldoende tijd vrij om de ambachtsman (m/v/x) te leren kennen, om het proces zo natuurlijk en rustig mogelijk in beeld te kunnen brengen. Ook het ambacht leren kennen is zeer belangrijk, zo kunt u tijdens het filmen anticiperen op bepaalde handelingen en een goede positie kiezen.
- Maak een filmplan op: welke stappen van de techniek/ambacht wilt u filmen, waarom wilt u dat doen en hoe?
- Een professionele camera met microfoon is aan te raden, net als een extra SD-kaartje.
- Oefen met de instellingen van de camera.
- Film inzichtelijk: de deelacties van een bepaalde handeling moet u zo goed mogelijk in beeld brengen, zodat de kijker zelf kan leren hoe die handeling ineen zit.
- Speel met verschillende perspectieven: vooraanzicht, boven de schouder, close-up … om het ambacht zo interessant mogelijk in beeld te brengen.
- Bedenk of een interview een meerwaarde is en op welke manier u dit wil gebruiken: als voice-over of als interview in beeld.
- Trek voldoende tijd uit om te leren werken met het montageprogramma en kies eerst de beelden/scènes die u wil gaan gebruiken.
Lieselot Cornelis, kennismedewerker – lieselot@etwie.be
